1. Hệ tiêu hóa non nớt và sự nhầm lẫn tai hại của cha mẹ

Trước khi đi sâu vào các dấu hiệu nguy hiểm, cha mẹ cần thấu hiểu sự khác biệt cơ bản về sinh lý của trẻ sơ sinh. Dạ dày của trẻ nằm ngang chứ không đứng dọc như người lớn, cơ thắt tâm vị (cửa trên dạ dày) còn lỏng lẻo trong khi cơ thắt môn vị (cửa dưới) lại chặt. Điều này lý giải vì sao trẻ rất dễ bị trớ sữa sau khi ăn no. Bên cạnh đó, hệ men tiêu hóa chưa đầy đủ và hệ vi sinh đường ruột chưa ổn định khiến phân của trẻ thay đổi liên tục về màu sắc và tính chất.

Dạ dày của trẻ nằm ngang nên thường nôn trớ sau khi ăn no

Rất nhiều cha mẹ khi thấy con đi ngoài phân lỏng nhiều lần trong ngày (đối với trẻ bú mẹ hoàn toàn) đã vội vàng kết luận con bị tiêu chảy và tự ý mua thuốc cầm tiêu chảy cho uống. Ngược lại, có những bé nhiều ngày không đi vệ sinh (hiện tượng giãn ruột sinh lý) lại bị cha mẹ thụt tháo liên tục vì tưởng táo bón. Những can thiệp sai lầm xuất phát từ việc không hiểu rõ sinh lý này có thể làm mất phản xạ đi cầu tự nhiên hoặc làm rối loạn thêm hệ vi sinh của trẻ. Tuy nhiên, bên cạnh những hiện tượng sinh lý đó, có những dấu hiệu thực thể cảnh báo tổn thương thực sự tại đường ruột mà cha mẹ bắt buộc phải can thiệp y tế ngay lập tức.

2. Nôn trớ: Khi nào không chỉ là "trớ sữa"?

Nôn trớ là hiện tượng phổ biến, nhưng cha mẹ cần phân biệt rõ giữa "trớ" (nôn sinh lý) và "nôn" (nôn bệnh lý). Trớ thường xảy ra ngay sau ăn, lượng sữa ra ít, trẻ vẫn vui vẻ chơi đùa và tăng cân tốt. Ngược lại, nôn bệnh lý là tình trạng cần đi khám ngay. Dấu hiệu báo động đầu tiên là nôn vọt thành dòng. Nếu trẻ nôn rất mạnh, sữa bắn xa ra khỏi miệng chứ không chỉ chảy ra mép, kèm theo tần suất dày đặc (nôn tất cả mọi thứ ăn vào), đây có thể là dấu hiệu của hẹp môn vị phì đại hoặc tắc ruột.

Dấu hiệu nguy hiểm thứ hai liên quan đến màu sắc dịch nôn. Nếu dịch nôn không phải là màu trắng của sữa hay màu trong của dịch vị, mà chuyển sang màu xanh rêu hoặc vàng đậm, đó là dịch mật. Sự xuất hiện của dịch mật chứng tỏ đường tiêu hóa bị tắc nghẽn ở phía dưới ruột non, một tình trạng cấp cứu ngoại khoa khẩn cấp. Ngoài ra, nếu trong dịch nôn có lẫn máu tươi hoặc màu nâu sẫm như bã cà phê, cha mẹ cũng cần đưa bé đến bệnh viện ngay vì đó là biểu hiện của xuất huyết tiêu hóa hoặc viêm loét dạ dày.

3. Tiêu chảy cấp và mối nguy hiểm từ sự mất nước

Đối với trẻ sơ sinh, tiêu chảy nguy hiểm không phải ở số lần đi ngoài, mà ở tốc độ làm cơ thể mất nước. Một đứa trẻ bú mẹ có thể đi ngoài 5-7 lần/ngày phân hoa cà hoa cải là bình thường. Nhưng nếu đột ngột số lần đi tăng vọt, phân loãng toé nước, có mùi tanh hoặc chua nồng, bắn ra áp lực mạnh, thì đó là tiêu chảy. Mối nguy lớn nhất lúc này là trụy tim mạch do mất nước.

Cha mẹ cần đưa bé đi cấp cứu ngay lập tức nếu thấy các dấu hiệu mất nước sau: Môi và lưỡi bé khô khốc, mắt trũng sâu, khi khóc không có nước mắt. Một dấu hiệu cực kỳ quan trọng khác là thóp (phần mềm trên đỉnh đầu) bị lõm xuống. Hãy kiểm tra tã của bé, nếu trong vòng 6 tiếng đồng hồ mà tã vẫn khô, chứng tỏ bé không có nước tiểu, thận đang bị suy giảm chức năng do thiếu nước. Ngoài ra, trạng thái thần kinh của bé cũng phản ánh mức độ nghiêm trọng: bé li bì, khó đánh thức hoặc kích thích vật vã, uống nước háo hức (hoặc không thể uống được) đều là những tín hiệu đỏ yêu cầu sự can thiệp của bác sĩ.

4. Táo bón và những cơn đau bụng bất thường

Táo bón ở trẻ sơ sinh không chỉ được định nghĩa bằng tần suất đi tiêu thưa, mà quan trọng hơn là tính chất phân. Nếu trẻ 3-4 ngày mới đi một lần nhưng phân vẫn mềm, vàng thì mẹ có thể yên tâm. Nhưng nếu trẻ đi phân cứng như hạt dê, khô, có lẫn máu tươi bên ngoài khuôn phân, và mỗi lần đi trẻ phải rặn đỏ mặt tía tai, khóc thét vì đau đớn, thì đó là táo bón bệnh lý. Nếu tình trạng này kéo dài ngay từ sau sinh, kèm theo bụng chướng căng, cần đi khám để loại trừ bệnh phình đại tràng bẩm sinh (Hirschsprung).

Bên cạnh táo bón, các cơn đau bụng dữ dội cũng là lý do phải đi viện. Điển hình nhất là bệnh lồng ruột. Trẻ đang chơi ngoan bỗng khóc thét từng cơn, cơn đau kéo dài 5-10 phút khiến trẻ co chân lên bụng, vã mồ hôi, sau đó trẻ mệt lả đi, rồi cơn đau lại tái diễn. Nếu kèm theo nôn ói và đi ngoài ra máu màu đỏ thẫm như nước rửa thịt hoặc thạch, cha mẹ không được chần chừ dù chỉ một phút. Lồng ruột nếu đến muộn có thể gây hoại tử ruột, đe dọa tính mạng của trẻ.

5. Phân có máu và sốt cao

Sự xuất hiện của máu trong phân không bao giờ là bình thường. Máu có thể là dây máu đỏ tươi lẫn trong phân, hoặc phân nhầy mũi có màu hồng lờ lờ (dấu hiệu của lỵ Amip hoặc dị ứng đạm sữa bò). Nếu trẻ đi ngoài ra máu kèm theo sốt cao, đây là biểu hiện của nhiễm trùng đường ruột do vi khuẩn. Vi khuẩn xâm nhập vào niêm mạc ruột gây viêm loét và xuất huyết.

Cha mẹ cần cho con đi khám nếu con rối loạn tiêu hóa kèm sốt cao 

Sốt cao trên 38.5 độ C kèm theo các triệu chứng rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh dưới 3 tháng tuổi luôn được coi là tình trạng nặng. Ở độ tuổi này, hệ miễn dịch còn yếu, vi khuẩn từ đường ruột rất dễ xâm nhập vào máu gây nhiễm trùng huyết. Do đó, bất kể là nôn trớ hay đi lỏng, nếu cặp nhiệt độ thấy con sốt, cha mẹ cần đưa bé đến cơ sở y tế gần nhất để được xét nghiệm máu và phân tích tìm nguyên nhân cụ thể, tránh tự ý dùng thuốc hạ sốt và theo dõi tại nhà quá lâu.

Nuôi con nhỏ là một hành trình cần sự quan sát tinh tế và kiến thức vững vàng. Rối loạn tiêu hóa dù phổ biến nhưng có thể chuyển biến nhanh chóng ở trẻ sơ sinh. Hãy ghi nhớ các dấu hiệu then chốt: nôn dịch xanh vàng, dấu hiệu mất nước, đau bụng cơn dữ dội, phân có máu và sốt cao. Khi gặp bất kỳ dấu hiệu nào trong số này, trực giác của người mẹ kết hợp với sự can thiệp kịp thời của bác sĩ chính là "liều thuốc" tốt nhất để bảo vệ an toàn cho thiên thần nhỏ của bạn.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)

• Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.

• Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699