Lưu ý khi chọn thuốc trị ho cho trẻ: Cha mẹ cần biết để tránh nguy hiểm

1. Ho ở trẻ em là gì?

Ho là phản xạ của cơ thể để loại bỏ chất nhầy, bụi bẩn, hoặc tác nhân gây kích ứng khỏi đường thở. Ở trẻ em, ho có thể là triệu chứng của nhiều nguyên nhân, từ nhiễm virus thông thường (như cảm lạnh, cúm) đến các bệnh nghiêm trọng hơn như viêm phổi, viêm phế quản, hoặc dị ứng. Ho được chia thành hai loại chính: ho khan (không có đờm) và ho có đờm (ho ra chất nhầy). Hiểu rõ nguyên nhân và loại ho là yếu tố quan trọng để chọn phương pháp điều trị phù hợp, đặc biệt khi quyết định có nên dùng thuốc hay không.

2. Các loại thuốc trị ho và nguy cơ tiềm ẩn

2.1. Thuốc giảm ho (thuốc ức chế ho)

Thuốc giảm ho, như dextromethorphan hoặc codeine, được dùng để giảm ho khan bằng cách ức chế trung tâm ho ở não. Tuy nhiên, các loại thuốc này không phù hợp cho trẻ dưới 6 tuổi do nguy cơ gây buồn ngủ, khó thở, hoặc tác dụng phụ nghiêm trọng. Ở trẻ nhỏ, ho là cơ chế bảo vệ, và việc ức chế ho có thể khiến chất nhầy tích tụ trong phổi, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.

2.2. Thuốc long đờm

Thuốc long đờm, như guaifenesin hoặc acetylcysteine, giúp làm loãng chất nhầy, hỗ trợ trẻ ho ra đờm dễ dàng hơn. Loại thuốc này có thể phù hợp với ho có đờm, nhưng cần thận trọng vì liều lượng không đúng có thể gây kích ứng dạ dày hoặc tiêu chảy. Trẻ dưới 2 tuổi thường không được khuyến cáo sử dụng thuốc long đờm trừ khi có chỉ định bác sĩ.

2.3. Thuốc kháng histamine

Thuốc kháng histamine đôi khi được dùng để giảm ho do dị ứng hoặc kích ứng. Tuy nhiên, thuốc này có thể gây buồn ngủ, khô miệng, hoặc làm đặc chất nhầy, khiến trẻ khó ho ra đờm. Sử dụng không đúng chỉ định có thể làm nặng thêm tình trạng ho.

2.4. Kháng sinh

Kháng sinh chỉ hiệu quả nếu ho do nhiễm khuẩn (như viêm phổi do vi khuẩn). Tuy nhiên, phần lớn ho ở trẻ là do virus, nên kháng sinh không có tác dụng và có thể gây kháng thuốc nếu lạm dụng.

3. Lưu ý khi chọn thuốc trị ho cho trẻ

3.1. Xác định nguyên nhân gây ho

Trước khi cho trẻ dùng thuốc, cha mẹ cần xác định nguyên nhân gây ho. Ho do virus (như cảm lạnh, cúm) thường tự khỏi sau 5-7 ngày và không cần thuốc trị ho, chỉ cần chăm sóc hỗ trợ. Ho do vi khuẩn (như viêm họng liên cầu) hoặc dị ứng cần được bác sĩ đánh giá để dùng thuốc phù hợp. Nếu trẻ ho kèm sốt cao, khó thở, hoặc kéo dài trên 10 ngày, cần đưa trẻ đến bác sĩ để kiểm tra thay vì tự ý dùng thuốc.

Trước khi cho trẻ dùng thuốc, cha mẹ cần xác định nguyên nhân gây ho

3.2. Không tự ý dùng thuốc cho trẻ dưới 6 tuổi

Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) khuyến cáo không dùng thuốc trị ho không kê đơn (OTC) cho trẻ dưới 6 tuổi do nguy cơ tác dụng phụ như buồn ngủ, rối loạn nhịp tim, hoặc khó thở. Trẻ sơ sinh và trẻ dưới 2 tuổi đặc biệt nhạy cảm, nên mọi loại thuốc cần có chỉ định của bác sĩ. Cha mẹ nên đọc kỹ nhãn thuốc và tránh các sản phẩm chứa nhiều thành phần hoạt chất (combination drugs) vì dễ gây quá liều.

3.3. Chọn thuốc phù hợp với loại ho

Ho khan: Nếu bác sĩ chỉ định, có thể dùng thuốc giảm ho (như dextromethorphan) cho trẻ trên 6 tuổi, nhưng chỉ trong trường hợp ho gây mất ngủ hoặc kiệt sức. Tránh dùng nếu trẻ có đờm vì có thể làm tắc nghẽn đường thở.
Ho có đờm: Thuốc long đờm có thể được xem xét, nhưng cần đảm bảo trẻ uống đủ nước để hỗ trợ làm loãng đờm. Không dùng thuốc ức chế ho trong trường hợp này.
Ho do dị ứng: Thuốc kháng histamine chỉ nên dùng nếu xác định ho do dị ứng (như phấn hoa, lông thú) và có chỉ định bác sĩ.

3.4. Tuân thủ liều lượng và hướng dẫn

Luôn sử dụng dụng cụ đo liều chính xác (như thìa đo, ống tiêm y tế) thay vì ước lượng. Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng, đặc biệt về liều lượng theo độ tuổi và cân nặng của trẻ. Không tăng liều hoặc cho trẻ uống thuốc thường xuyên hơn chỉ định, vì điều này có thể gây ngộ độc hoặc tổn thương gan, thận. Nếu trẻ dùng nhiều loại thuốc cùng lúc, kiểm tra thành phần để tránh trùng lặp hoạt chất.

Cha mẹ cần cho bé uống thuốc tuân thủ liều lượng và hướng dẫn của bác sĩ

4. Các biện pháp chăm sóc tại nhà thay thế thuốc

4.1. Tăng cường độ ẩm và làm sạch đường thở

Dùng máy tạo độ ẩm: Đặt máy tạo độ ẩm trong phòng ngủ của trẻ để giữ không khí ẩm, giúp làm dịu họng và loãng đờm. Đảm bảo vệ sinh máy thường xuyên để tránh vi khuẩn.
Nhỏ mũi bằng nước muối sinh lý: Giúp làm sạch mũi, giảm nghẹt mũi, và hỗ trợ trẻ thở dễ hơn. Với trẻ lớn, súc miệng bằng nước muối loãng cũng giúp làm sạch họng.
Xông hơi nhẹ: Cho trẻ trên 3 tuổi hít hơi nước ấm (cẩn thận tránh bỏng) để làm dịu đường thở.

4.2. Cho trẻ uống đủ nước

Nước giúp làm loãng đờm và giữ họng ẩm, giảm kích ứng. Với trẻ sơ sinh, tăng cữ bú mẹ vì sữa mẹ chứa kháng thể hỗ trợ miễn dịch. Trẻ lớn hơn có thể uống nước ấm, nước trái cây pha loãng (như táo, lê), hoặc canh ấm. Tránh đồ uống có đường hoặc caffeine vì có thể làm nặng thêm triệu chứng.

4.3. Dùng mật ong (cho trẻ trên 1 tuổi)

Mật ong là biện pháp tự nhiên hiệu quả để giảm ho khan và làm dịu họng. Cho trẻ trên 1 tuổi uống 1-2 thìa cà phê mật ong nguyên chất trước khi ngủ. Tuyệt đối không dùng mật ong cho trẻ dưới 1 tuổi do nguy cơ ngộ độc botulism.

4.4. Chế độ ăn uống và nghỉ ngơi

Cho trẻ ăn thực phẩm mềm, dễ nuốt như cháo, súp gà, hoặc trái cây nghiền để tránh kích ứng họng.
Đảm bảo trẻ nghỉ ngơi đủ, ngủ 10-12 giờ/ngày (tùy độ tuổi) để cơ thể phục hồi và tăng cường miễn dịch.
Bổ sung thực phẩm giàu vitamin C (cam, kiwi) và kẽm (hạt bí, đậu) để hỗ trợ chống lại tác nhân gây bệnh.

Chọn thuốc trị ho cho trẻ là việc cần thận trọng, vì sử dụng không đúng cách có thể gây nguy hiểm. Cha mẹ cần xác định nguyên nhân ho, tuân thủ chỉ định bác sĩ, và ưu tiên các biện pháp chăm sóc tự nhiên như giữ độ ẩm, cho trẻ uống đủ nước, và dùng mật ong (với trẻ trên 1 tuổi). Tránh tự ý dùng thuốc không kê đơn, đặc biệt cho trẻ dưới 6 tuổi, để bảo vệ bé khỏi tác dụng phụ. Với sự chăm sóc đúng cách và phòng ngừa hiệu quả, trẻ sẽ nhanh chóng vượt qua cơn ho và duy trì sức khỏe tốt. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường, hãy đưa trẻ đến bác sĩ để được tư vấn kịp thời.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội.
Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699