Phát triển thính giác ở trẻ: Cha mẹ cần biết gì?

1. Thính giác của trẻ phát triển thế nào theo từng giai đoạn?

Thính giác là một trong những giác quan phát triển sớm nhất ở trẻ nhỏ. Ngay từ trong bụng mẹ, trẻ đã bắt đầu cảm nhận âm thanh – đây cũng là nền tảng quan trọng giúp trẻ học nói, giao tiếp và phát triển trí tuệ toàn diện. Dưới đây là các mốc phát triển thính giác theo độ tuổi:

Từ tuần 23 thai kỳ: Thai nhi đã bắt đầu nghe được âm thanh từ môi trường bên ngoài, đặc biệt là nhịp tim mẹ, tiếng nói của mẹ hoặc âm thanh vang vọng từ bên ngoài tử cung.
0–3 tháng tuổi: Trẻ có phản xạ giật mình khi nghe tiếng động lớn, một số bé có thể ngừng bú hoặc đảo mắt theo hướng âm thanh. Giai đoạn này, thính giác phối hợp bước đầu với các cử động vận động thô như xoay đầu hoặc cử động tay chân phản xạ.
4–6 tháng tuổi: Trẻ dần nhận diện được các âm thanh quen thuộc như tiếng mẹ gọi, tiếng đồ chơi phát ra âm thanh. Trẻ có xu hướng quay đầu tìm kiếm nguồn âm thanh.
6–12 tháng tuổi: Bắt đầu phát ra âm thanh như “ê”, “a”, biết phản ứng khi được gọi tên. Trẻ thích thú khi được giao tiếp, nghe nhạc hoặc nghe kể chuyện.
Từ 1 tuổi trở lên: Trẻ hiểu và làm theo một số chỉ dẫn đơn giản (“lại đây”, “đưa mẹ”), bắt chước âm thanh, từ đơn và dần hình thành vốn từ đầu tiên.

Thính giác là một trong những giác quan phát triển sớm nhất ở trẻ nhỏ

2. Vai trò của thính giác trong phát triển toàn diện

Thính giác không chỉ là khả năng nghe âm thanh mà còn đóng vai trò cốt lõi trong việc hình thành ngôn ngữ, tư duy và sự kết nối xã hội của trẻ. Nếu trẻ có vấn đề về nghe, rất nhiều khía cạnh phát triển khác cũng sẽ bị ảnh hưởng.

Là nền tảng để học nói và giao tiếp: Trẻ học nói bằng cách bắt chước âm thanh từ người lớn. Nếu không nghe được, trẻ sẽ không có cơ hội tiếp thu ngôn ngữ đúng cách.
Gắn liền với sự phát triển nhận thức: Nghe giúp trẻ hiểu được mối liên hệ giữa âm thanh và hành động, từ đó phát triển kỹ năng tư duy, ghi nhớ và học tập.
Tác động đến cảm xúc – xã hội: Trẻ nghe kém có thể khó tương tác với người khác, dễ rơi vào trạng thái cô lập, thu mình hoặc chậm phát triển kỹ năng xã hội.
Phối hợp với các giác quan khác: Thính giác cùng với thị giác, xúc giác tạo nên các phản xạ, hỗ trợ quá trình học hỏi, vận động và điều hướng môi trường sống.

3. Làm sao để kích thích thính giác của trẻ?

Ngay từ khi chào đời, trẻ đã có khả năng lắng nghe và cảm nhận âm thanh xung quanh. Việc kích thích thính giác đúng cách sẽ giúp trẻ phát triển ngôn ngữ, trí tuệ và cảm xúc toàn diện.

Thường xuyên trò chuyện, hát và đọc sách cho trẻ: Dù trẻ chưa hiểu lời, việc nghe giọng nói thân quen sẽ giúp hình thành nền tảng ngôn ngữ và tăng khả năng phản xạ với âm thanh.
Tạo môi trường âm thanh phong phú nhưng yên tĩnh: Cho trẻ nghe các âm thanh đời thường như tiếng nước chảy, tiếng chim hót, tiếng nhạc nhẹ… trong không gian không quá ồn để trẻ dễ nhận biết và phân biệt âm thanh.
Sử dụng đồ chơi có âm thanh phù hợp: Chuông gió, xúc xắc, nhạc cụ đồ chơi… sẽ kích thích trẻ lắng nghe, phản ứng và khám phá mối liên hệ giữa âm thanh và hành động.

4. Dấu hiệu cảnh báo trẻ nghe kém cần theo dõi sớm

Thính giác ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển ngôn ngữ và trí tuệ của trẻ. Phát hiện sớm các dấu hiệu nghe kém sẽ giúp can thiệp kịp thời, hạn chế hậu quả lâu dài.

Sau vài tuần tuổi, trẻ không giật mình khi có tiếng động lớn: Đây là dấu hiệu cảnh báo sớm về bất thường ở phản xạ nghe nguyên thủy, cần được theo dõi chặt chẽ.
Khoảng 6 tháng tuổi, trẻ không quay đầu theo tiếng gọi: Nếu trẻ không có phản ứng khi người lớn gọi tên hoặc nói chuyện từ phía sau, đó có thể là dấu hiệu trẻ không nghe rõ.
Sau 1 tuổi, trẻ không bập bẹ hoặc không hiểu lời nói đơn giản: Việc chậm phát âm, không nói ê a, không phản ứng với từ quen thuộc như “mẹ”, “bú”... có thể liên quan đến khiếm thính.
Trẻ chỉ tương tác bằng mắt hoặc tay, không phản ứng với âm thanh: Khi trẻ nhìn chăm chú hoặc chỉ tay để giao tiếp mà không dùng âm thanh, đó là biểu hiện cần được đánh giá thính lực chuyên sâu.

Thính giác ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển ngôn ngữ và trí tuệ của trẻ

Thính giác là giác quan quan trọng giúp trẻ kết nối với thế giới xung quanh ngay từ khi chào đời. Việc phát hiện và hỗ trợ kịp thời các vấn đề về thính giác sẽ giúp trẻ phát triển ngôn ngữ và nhận thức toàn diện. Bài viết sau sẽ cung cấp cho cha mẹ những kiến thức cần thiết để đồng hành cùng con trong giai đoạn quan trọng này.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội.
Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699