1. Sai lầm số 1: Nhồi nhét chất xơ khi "cửa ra" đang bị tắc nghẽn

Sai lầm đầu tiên và phổ biến nhất chính là tư duy "cứ táo bón là phải ăn thật nhiều rau". Về mặt lý thuyết, chất xơ có tác dụng hút nước, làm mềm và tăng thể tích khối phân, giúp kích thích nhu động ruột đẩy phân ra ngoài. Tuy nhiên, lý thuyết này chỉ đúng khi đường ruột thông thoáng và chúng ta đang phòng ngừa táo bón. Đối với một đứa trẻ đã bị táo bón lâu ngày, trong trực tràng của bé thường tồn tại một khối phân cứng, to và khô khốc (được gọi là u phân) chặn ngay cửa hậu môn. Lúc này, hệ thống giao thông đường ruột đang bị tắc nghẽn nghiêm trọng.

Cha mẹ không nên cho con ăn quá nhiều chất xơ khi con bị táo bón lâu ngày

Nếu cha mẹ cố tình ép trẻ ăn quá nhiều chất xơ vào thời điểm này, nó chẳng khác nào việc dồn thêm xe cộ vào một đoạn đường đang kẹt cứng. Chất xơ sẽ làm tăng lượng phân mới dồn xuống, nhưng vì lối ra đã bị chặn bởi u phân cũ, nên khối phân mới này sẽ tiếp tục bị ứ lại, gây chướng bụng, đầy hơi và khiến trẻ đau đớn hơn. Thậm chí, việc dư thừa chất xơ không hòa tan còn làm khối phân trở nên thô ráp, cọ xát vào thành ruột gây tổn thương. Giải pháp đúng đắn lúc này là phải ưu tiên làm mềm và tống khứ khối phân cũ ra ngoài trước bằng các biện pháp y khoa (như thụt tháo hoặc thuốc nhuận tràng liều cao), sau đó mới tăng dần lượng chất xơ để duy trì.

2. Sai lầm số 2: Tự ý cắt thuốc nhuận tràng quá sớm vì sợ "lệ thuộc"

Tâm lý sợ thuốc tây, sợ con bị "lệ thuộc thuốc" hay "lười ruột" là rào cản lớn nhất khiến quá trình điều trị thất bại. Rất nhiều phụ huynh khi đưa con đi khám, được bác sĩ kê đơn thuốc nhuận tràng (thường là nhóm thẩm thấu như Macrogol hoặc Lactulose), nhưng chỉ cho con uống vài ngày thấy con đi được là tự ý dừng thuốc ngay. Họ cho rằng thuốc chỉ có tác dụng "chữa cháy", dùng lâu sẽ hại người. Đây là một quan niệm sai lầm tai hại khiến bệnh tái phát ngay lập tức.

Cha mẹ cần hiểu rằng, khi trẻ bị táo bón lâu ngày, đoạn trực tràng chứa phân đã bị giãn to ra như một quả bóng bay bị thổi căng quá mức, mất đi độ đàn hồi và khả năng co bóp. Để trực tràng có thể co hồi về kích thước ban đầu và phục hồi cảm giác buồn đi tiêu, cần một khoảng thời gian rất dài, thường là từ 3 đến 6 tháng, thậm chí cả năm. Thuốc nhuận tràng thẩm thấu thế hệ mới rất an toàn, không ngấm vào máu, chỉ có tác dụng giữ nước trong đường ruột để làm mềm phân. Việc duy trì thuốc lâu dài là để đảm bảo phân luôn mềm, trẻ đi không đau, từ đó xóa bỏ nỗi sợ tâm lý và giúp trực tràng có thời gian phục hồi. Việc cắt thuốc đột ngột khi trực tràng chưa co hồi sẽ khiến phân cứng lại ngay lập tức, và vòng luẩn quẩn táo bón lại bắt đầu từ con số không.

3. Sai lầm số 3: Bỏ qua "thời điểm vàng" và tư thế đi vệ sinh chuẩn

Việc điều trị táo bón không chỉ dựa vào thuốc và thức ăn, mà còn phụ thuộc rất lớn vào hành vi. Nhiều cha mẹ để mặc con muốn đi vệ sinh lúc nào thì đi, hoặc hối thúc con ngồi bô vào những lúc không phù hợp. Trong cơ thể chúng ta có một phản xạ tự nhiên cực kỳ quý giá gọi là "phản xạ dạ dày - đại tràng" (Gastrocolic reflex). Phản xạ này xuất hiện mạnh nhất vào buổi sáng sau khi ngủ dậy và khoảng 15-30 phút sau các bữa ăn chính. Lúc này, khi thức ăn lấp đầy dạ dày, nhu động ruột già sẽ tăng cường co bóp để đẩy chất thải ra ngoài. Nếu cha mẹ không tập cho con thói quen ngồi bồn cầu vào những "khung giờ vàng" này thì đã bỏ lỡ cơ hội mượn sức của tự nhiên để trị bệnh.

Bên cạnh thời điểm, tư thế ngồi cũng quyết định sự thành bại. Thiết kế bồn cầu hiện đại của người lớn thực chất không phù hợp với sinh lý của trẻ nhỏ (và cả con người nói chung). Khi ngồi chân lơ lửng, cơ mu trực tràng sẽ thắt lại tạo thành một góc gấp khúc ở hậu môn, khiến phân khó đi ra. Tư thế đúng chuẩn "khoa học" nhất là tư thế ngồi xổm, hoặc ngồi bồn cầu nhưng phải có ghế kê chân sao cho đầu gối cao hơn hông. Tư thế này giúp thả lỏng hoàn toàn cơ mu trực tràng, làm thẳng đường ống hậu môn, giúp trẻ đi tiêu dễ dàng và sạch sẽ hơn mà không cần dùng quá nhiều sức rặn.

4. Sai lầm số 4: Cho uống nhiều nước nhưng... sai loại

"Uống nhiều nước" là lời khuyên cửa miệng, nhưng uống nước gì mới là vấn đề. Một số cha mẹ thấy con lười uống nước lọc nên thay thế bằng sữa tươi, nước trái cây ngọt hoặc các loại nước hầm xương béo ngậy. Điều này đôi khi phản tác dụng. Đặc biệt, việc tiêu thụ quá nhiều sữa bò và các chế phẩm từ sữa là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây táo bón mạn tính ở trẻ em. Sữa giàu canxi và casein, nhưng lại không có chất xơ, làm phân khô cứng và di chuyển chậm chạp.

Ưu tiên nước lọc, nước canh rau hoặc nước ép trái cây có tính nhuận tràng

Nếu trẻ đang bị táo bón, cha mẹ cần kiểm soát lượng sữa nạp vào (không quá 500ml/ngày với trẻ trên 1 tuổi) và ưu tiên nước lọc, nước canh rau hoặc nước ép trái cây có tính nhuận tràng (như nước ép mận, lê, táo). Các loại nước này chứa đường Sorbitol tự nhiên giúp kéo nước vào lòng ruột làm mềm phân. Ngược lại, nước ngọt có ga hay nước tăng lực cần loại bỏ hoàn toàn vì chúng gây mất nước và rối loạn hệ vi sinh đường ruột.

5. Sai lầm số 5: Mắng khi con "ị đùn" và hành vi nín giữ

Táo bón chức năng ở trẻ em có yếu tố tâm lý chiếm tới 90%. Khi đi vệ sinh bị đau rát, trẻ sẽ nảy sinh tâm lý sợ hãi và hình thành phản xạ "nín giữ" (holding behavior). Khi buồn đi, trẻ sẽ gồng cứng người, bắt chéo chân, chui vào góc nhà để... nhịn, chứ không phải để rặn như cha mẹ lầm tưởng. Hậu quả của việc nín nhịn lâu ngày là hiện tượng són phân (ị đùn) – phân lỏng rỉ ra quần một cách vô thức do khối phân cứng quá to chèn ép.

Rất nhiều cha mẹ không hiểu cơ chế này, cho rằng con lười biếng, mải chơi hoặc hư đốn nên đã quát mắng, trừng phạt, đánh đòn khi thấy con ị đùn. Hành động này là sai lầm nghiêm trọng nhất đẩy con vào ngõ cụt. Sự căng thẳng, sợ hãi bị la mắng sẽ khiến trẻ càng co rúm lại, thít chặt cơ hậu môn hơn và giấu giếm việc đi vệ sinh. Để chữa khỏi táo bón, cha mẹ cần sự kiên nhẫn, thấu hiểu và khích lệ. Hãy biến giờ đi vệ sinh thành khoảng thời gian vui vẻ, khen ngợi khi con chịu ngồi bô và tuyệt đối không tạo áp lực. Chỉ khi tâm lý được cởi bỏ, cơ thắt mới được thả lỏng và quá trình điều trị mới có thể bắt đầu.

Táo bón lâu ngày ở trẻ em không phải là bệnh nan y, nhưng nó đòi hỏi một phác đồ điều trị toàn diện và kiên trì: "Thuốc đúng - Dinh dưỡng đủ - Hành vi chuẩn". Việc khắc phục 5 sai lầm kể trên chính là bước ngoặt để cha mẹ giúp con thoát khỏi nỗi ám ảnh mang tên táo bón. Hãy nhớ rằng, đường ruột của con cần thời gian tính bằng tháng để hồi phục, đừng nóng vội mong chờ kết quả sau vài ngày. Sự đồng hành đúng đắn của cha mẹ chính là liều thuốc nhuận tràng tốt nhất cho con.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)

• Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.

• Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699