1. Nguyên tắc dinh dưỡng cốt lõi: Tiếp tục ăn và ưu tiên sự mềm mại

Trước khi đi vào chi tiết thực đơn, cha mẹ cần nắm vững nguyên tắc vàng trong điều trị tiêu chảy: tuyệt đối không bắt trẻ nhịn ăn. Dù đường ruột đang bị tổn thương, khả năng hấp thu giảm sút (chỉ còn khoảng 60-70% so với bình thường), nhưng cơ thể vẫn cần nguồn nguyên liệu để tái tạo các tế bào niêm mạc đã mất. Việc kiêng khem quá kỹ sẽ làm teo các vi nhung mao đường ruột, khiến khả năng tiêu hóa càng kém đi. Thay vào đó, chiến thuật đúng đắn là chuyển sang chế độ ăn lỏng, mềm và chia nhỏ bữa ăn.

Tiêu chảy là một trong những "cơn ác mộng" phổ biến nhất đối với các gia đình có con nhỏ

Thức ăn cần được chế biến kỹ hơn bình thường, ưu tiên các món hấp, luộc, nấu cháo hoặc súp nhừ để giảm tải áp lực cho dạ dày và ruột. Thay vì ép trẻ ăn 3 bữa chính thật no, hãy chia khẩu phần ăn thành 6-8 bữa nhỏ trong ngày. Việc nạp từng chút một giúp hệ tiêu hóa xử lý thức ăn dễ dàng hơn, tránh tình trạng nôn trớ do đầy bụng và giúp dưỡng chất được hấp thu tối đa. Đồng thời, việc bù nước và điện giải (bằng Oresol hoặc nước canh) phải được thực hiện song song với chế độ ăn, bởi dinh dưỡng không thể phát huy tác dụng trên một cơ thể đang "khô héo" vì mất nước.

2. Nhóm thực phẩm "vàng" giúp làm se niêm mạc và cầm tiêu chảy

Đứng đầu bảng trong danh sách thực phẩm thân thiện với đường ruột đang "bão tố" chính là nhóm tinh bột ít chất xơ, điển hình là gạo trắng và khoai tây. Gạo trắng khi nấu thành cháo loãng hoặc nước cơm không chỉ cung cấp năng lượng dễ hấp thu mà còn có tác dụng làm se niêm mạc ruột rất tốt. Đặc biệt, khoai tây chứa nhiều kali - loại khoáng chất quan trọng bị thất thoát nhiều khi trẻ đi ngoài phân lỏng. Món súp khoai tây cà rốt hầm nhừ là một "bài thuốc" tự nhiên tuyệt vời, vừa bù đắp năng lượng, vừa giúp phân đóng khuôn tốt hơn.

Bên cạnh tinh bột, thịt nạc (thịt lợn, thịt gà) là nguồn cung cấp protein thiết yếu để cơ thể phục hồi. Tuy nhiên, cha mẹ cần lưu ý chọn phần thịt thăn nạc, lọc bỏ toàn bộ mỡ và gân, sau đó băm nhỏ hoặc xay nhuyễn nấu cùng cháo. Protein giúp sửa chữa các mô bị tổn thương và duy trì khối lượng cơ bắp cho trẻ. Một thực phẩm khác không thể bỏ qua là cà rốt. Trong cà rốt chứa hàm lượng Pectin cao - một loại chất xơ hòa tan có khả năng hút nước, làm trương nở và đặc phân, giúp giảm tần suất đi ngoài. Hơn nữa, lượng Beta-carotene dồi dào trong cà rốt còn hỗ trợ tăng cường miễn dịch niêm mạc ruột.

Về trái cây, chuối và táo là hai "ứng cử viên" sáng giá nhất. Chuối chín nục cung cấp lượng Kali khổng lồ giúp cân bằng điện giải, đồng thời chất xơ Pectin trong chuối và táo (đặc biệt là táo hấp hoặc táo nướng) hoạt động như một chất làm dịu đường ruột, hấp thụ bớt lượng nước dư thừa trong lòng ruột. Ngoài ra, hồng xiêm và ổi (bỏ hạt, ép lấy nước) cũng chứa nhiều Tanin - chất làm săn se niêm mạc, giúp cầm tiêu chảy hiệu quả theo kinh nghiệm dân gian đã được khoa học kiểm chứng.

3. Sữa chua và Probiotics: Trợ thủ đắc lực hay kẻ phá bĩnh?

Câu chuyện về sữa luôn gây tranh cãi khi trẻ bị tiêu chảy. Thực tế, khi tiêu chảy cấp diễn ra, men Lactase (giúp tiêu hóa đường trong sữa) ở ruột thường bị sụt giảm tạm thời. Do đó, nếu cho trẻ uống sữa tươi hoặc sữa công thức chứa nhiều đường Lactose, trẻ có thể bị đầy hơi, sôi bụng và tiêu chảy nặng hơn (bất dung nạp Lactose thứ phát). Trong trường hợp này, cha mẹ nên chuyển sang các loại sữa không có đường Lactose (Lactose-free) hoặc sữa đậu nành trong vài ngày cho đến khi phân đẹp trở lại.

Sữa chua cung cấp hàng tỷ lợi khuẩn hỗ trợ lập lại cân bằng hệ vi sinh đường ruột

Tuy nhiên, sữa chua lại là một ngoại lệ tuyệt vời. Quá trình lên men đã chuyển hóa phần lớn đường Lactose thành Axit Lactic, giúp trẻ dễ tiêu hóa hơn rất nhiều. Quan trọng hơn, sữa chua cung cấp hàng tỷ lợi khuẩn (Probiotics) giúp lập lại cân bằng hệ vi sinh đường ruột, ức chế vi khuẩn có hại gây bệnh. Cha mẹ nên chọn loại sữa chua trắng, ít đường và cho trẻ ăn sau bữa chính khoảng 30 phút. Đây là cách bổ sung lợi khuẩn tự nhiên, an toàn và hiệu quả giúp đường ruột nhanh chóng hồi phục chức năng.

4. Những thực phẩm cần "tránh xa" để không đổ thêm dầu vào lửa

Bên cạnh việc biết nên ăn gì, việc loại bỏ những thực phẩm gây hại cũng quan trọng không kém. Kẻ thù số một của trẻ bị tiêu chảy là đồ ngọt và nước giải khát công nghiệp. Bánh kẹo, nước ngọt có ga, nước trái cây đóng hộp chứa hàm lượng đường rất cao. Khi đi vào ruột, lượng đường này sẽ tạo ra áp lực thẩm thấu, hút nước từ trong tế bào đổ ra lòng ruột, khiến tình trạng tiêu chảy trở nên dữ dội hơn (tiêu chảy thẩm thấu).

Nhóm thực phẩm thứ hai cần hạn chế là chất xơ không hòa tan và các loại hạt cứng. Các loại rau có quá nhiều xơ cứng (măng, cần tây, rau già), ngô hạt, đỗ nguyên hạt có thể gây cọ xát, kích ứng lớp niêm mạc ruột đang sưng viêm, làm tăng nhu động ruột khiến trẻ đi ngoài nhiều hơn. Cha mẹ chỉ nên dùng phần lá non của rau ngót, rau cải bó xôi nấu canh chứ không nên cho trẻ ăn cả xác rau cứng. Ngoài ra, các món chiên xào nhiều dầu mỡ, đồ ăn nhanh, hải sản tanh (tôm, cua, cá biển) cũng nên tạm ngừng trong giai đoạn cấp tính vì chúng rất khó tiêu hóa, dễ gây đầy bụng và nôn trớ.

5. Gợi ý thực đơn mẫu cho giai đoạn phục hồi

Để giúp cha mẹ dễ hình dung, dưới đây là một số gợi ý kết hợp món ăn trong ngày. Vào buổi sáng, một bát cháo thịt nạc nấu với cà rốt băm nhuyễn là khởi đầu nhẹ nhàng và đủ chất. Bữa phụ sáng có thể là một quả chuối chín hoặc vài thìa nước ép ổi. Bữa trưa, mẹ có thể đổi món với súp gà khoai tây, ninh thật nhừ để bé dễ nuốt. Bữa phụ chiều là thời điểm lý tưởng cho một hũ sữa chua men sống. Bữa tối, hãy quay lại với các món cháo truyền thống như cháo thịt lợn bí đỏ hoặc cháo trứng gà (chỉ dùng lòng đỏ) kết hợp với lá rau ngót non băm nhỏ.

Lưu ý rằng, sau khi trẻ đã hết tiêu chảy, cha mẹ không nên vội vàng quay lại chế độ ăn thô cứng ngay lập tức. Hãy duy trì chế độ ăn mềm thêm 2-3 ngày để đường ruột thực sự ổn định. Đồng thời, cần tăng cường thêm một bữa ăn phụ mỗi ngày trong vòng 2 tuần sau khi khỏi bệnh để giúp trẻ bù đắp lại năng lượng đã mất, nhanh chóng lấy lại cân nặng và đà tăng trưởng ("bữa ăn lại sức").

Dinh dưỡng đóng vai trò then chốt quyết định tốc độ hồi phục của trẻ bị tiêu chảy. Không có một loại "thần dược" nào tốt hơn một bát cháo nấu kỹ, giàu dinh dưỡng và tình yêu thương của mẹ. Bằng việc lựa chọn đúng thực phẩm như gạo, cà rốt, thịt nạc, chuối và tránh xa đồ ngọt, dầu mỡ, cha mẹ đang trực tiếp tiếp thêm sức mạnh cho hệ miễn dịch của con chiến thắng bệnh tật. Hãy kiên nhẫn chia nhỏ bữa ăn và lắng nghe cơ thể bé, đường ruột của con sẽ sớm khỏe mạnh trở lại để đón nhận những món ngon mỗi ngày.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)

• Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.

• Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699