1. Nguyên nhân gây viêm họng ở trẻ

Viêm họng là tình trạng viêm nhiễm ở niêm mạc họng, thường gây đau rát, sưng đỏ, và khó chịu khi nuốt. Ở trẻ em, viêm họng có thể do virus, vi khuẩn, hoặc các yếu tố khác như dị ứng, kích ứng. Bệnh thường gặp ở trẻ từ 2-10 tuổi, khi hệ miễn dịch còn phát triển và trẻ dễ tiếp xúc với mầm bệnh ở trường học, nhà trẻ. Viêm họng có thể là cấp tính (kéo dài vài ngày đến một tuần) hoặc mạn tính (tái phát nhiều lần). Việc xác định nguyên nhân gây viêm họng là yếu tố quan trọng để quyết định có cần dùng kháng sinh hay không.

Dưới đây là một vài nguyên nhân gây ra tình trạng viêm họng ở trẻ:

1.1. Virus

Virus là nguyên nhân chính gây viêm họng ở trẻ, chiếm khoảng 70-80% các trường hợp. Các loại virus phổ biến bao gồm rhinovirus (gây cảm lạnh), virus cúm (influenza), hoặc adenovirus. Viêm họng do virus thường kèm theo triệu chứng như sổ mũi, ho khan, sốt nhẹ, và không đáp ứng với kháng sinh.

1.2. Vi khuẩn

Vi khuẩn, đặc biệt là Streptococcus pyogenes (liên cầu khuẩn nhóm A), gây khoảng 20-30% trường hợp viêm họng ở trẻ, thường được gọi là viêm họng liên cầu. Viêm họng do vi khuẩn có thể nghiêm trọng hơn, kèm sốt cao, amidan sưng đỏ có mủ trắng, và sưng hạch ở cổ. Đây là trường hợp cần dùng kháng sinh theo chỉ định bác sĩ.

1.3. Dị ứng hoặc kích ứng

Dị ứng với phấn hoa, lông động vật, hoặc khói bụi có thể gây kích ứng họng, dẫn đến viêm. Thời tiết lạnh, khô, hoặc tiếp xúc với khói thuốc lá cũng làm niêm mạc họng nhạy cảm, gây đau rát và viêm.

1.4. Nhiễm nấm hoặc các yếu tố khác

Ở trẻ dùng kháng sinh dài ngày hoặc có hệ miễn dịch yếu, nấm Candida có thể gây viêm họng, thường kèm mảng trắng trong miệng. Các yếu tố khác như trào ngược dạ dày hoặc la hét quá nhiều cũng có thể gây kích ứng họng.

2. Trẻ bị viêm họng có cần dùng kháng sinh không?

2.1. Khi nào không cần kháng sinh?

Viêm họng do virus, chiếm phần lớn các trường hợp ở trẻ, không cần và không đáp ứng với kháng sinh. Kháng sinh chỉ hiệu quả với vi khuẩn, nên việc lạm dụng trong trường hợp viêm họng do virus có thể gây kháng thuốc, rối loạn tiêu hóa, hoặc dị ứng. Các triệu chứng do virus thường tự khỏi sau 5-7 ngày với chăm sóc tại nhà đúng cách.

2.2. Khi nào cần kháng sinh?

Kháng sinh chỉ cần thiết khi viêm họng do vi khuẩn, đặc biệt là liên cầu khuẩn nhóm A, vì loại này có thể gây biến chứng như viêm khớp, sốt thấp khớp, hoặc tổn thương thận nếu không điều trị. Bác sĩ thường xác định nguyên nhân vi khuẩn qua xét nghiệm nhanh (streptest) hoặc cấy vi khuẩn từ dịch họng. Nếu được chỉ định, kháng sinh như penicillin hoặc amoxicillin thường được dùng trong 7-10 ngày.

Kháng sinh chỉ cần thiết khi trẻ bị viêm họng do vi khuẩn

2.3. Lưu ý khi dùng kháng sinh

• Theo chỉ định bác sĩ: Tuyệt đối không tự ý mua kháng sinh hoặc sử dụng thuốc còn dư từ lần trước.

• Dùng đủ liều: Ngay cả khi trẻ hết triệu chứng, cần hoàn thành liệu trình để tránh vi khuẩn kháng thuốc.

• Theo dõi tác dụng phụ: Kháng sinh có thể gây tiêu chảy, dị ứng, hoặc mệt mỏi. Nếu trẻ có dấu hiệu bất thường, báo ngay cho bác sĩ.

3. Cách điều trị viêm họng ở trẻ tại nhà

Nếu viêm họng do virus hoặc không cần kháng sinh, cha mẹ có thể áp dụng các biện pháp sau để giúp trẻ phục hồi nhanh chóng và giảm triệu chứng khó chịu:

3.1. Giảm đau và hạ sốt

Để giảm đau họng và hạ sốt, cha mẹ có thể sử dụng paracetamol hoặc ibuprofen theo liều lượng phù hợp với cân nặng của trẻ, theo chỉ định của bác sĩ. Thông thường, paracetamol được dùng mỗi 4-6 giờ nếu trẻ sốt từ 38°C trở lên. Ngoài ra, lau mát cơ thể bằng khăn ấm (nhiệt độ nước thấp hơn nhiệt độ cơ thể trẻ khoảng 2°C) giúp hạ sốt hiệu quả và an toàn. Lau ở các vùng như trán, nách, bẹn, và thay khăn thường xuyên. Đảm bảo trẻ được nghỉ ngơi đầy đủ để cơ thể có thời gian phục hồi, tránh ép trẻ vận động khi còn sốt hoặc mệt mỏi.

3.2. Giữ họng ẩm và sạch

Giữ họng ẩm giúp làm dịu kích ứng và giảm đau rát. Với trẻ lớn (trên 3 tuổi), cha mẹ có thể hướng dẫn trẻ súc miệng bằng nước muối loãng (1/2 thìa cà phê muối pha với 1 cốc nước ấm) 2-3 lần/ngày để làm sạch vi khuẩn và cặn bẩn trong họng. Với trẻ nhỏ, nhỏ mũi bằng nước muối sinh lý giúp thông mũi, giảm nghẹt mũi, và hỗ trợ trẻ thở dễ hơn. Cho trẻ uống nước ấm, nước trái cây pha loãng (như táo, lê), hoặc canh ấm thường xuyên để duy trì độ ẩm cho niêm mạc họng, đồng thời giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn khi nuốt.

Cha mẹ có thể khuyến khích trẻ súc miệng bằng nước muối để làm sạch vi khuẩn và cặn bẩn trong họng

3.3. Chế độ ăn uống phù hợp

Chọn thực phẩm mềm, dễ nuốt như cháo, súp gà, hoặc khoai lang nghiền để giảm áp lực lên họng khi trẻ ăn. Tránh các món cay, nóng, hoặc chua như nước cam nguyên chất vì chúng có thể làm tăng kích ứng. Bổ sung thực phẩm giàu vitamin C (kiwi, ổi) và kẽm (hạt bí, đậu) để tăng cường sức đề kháng, giúp trẻ chống lại virus hiệu quả hơn. Với trẻ sơ sinh, tiếp tục cho bú mẹ thường xuyên vì sữa mẹ chứa kháng thể tự nhiên, hỗ trợ phục hồi. Đảm bảo thức ăn được chế biến sạch sẽ và ở nhiệt độ vừa phải để không gây kích ứng thêm.

3.4. Nghỉ ngơi và giữ môi trường sạch

Cho trẻ nghỉ ngơi ở nơi yên tĩnh, thoáng mát, tránh gió lùa hoặc nhiệt độ quá lạnh. Một môi trường sạch sẽ giúp hạn chế lây nhiễm thêm virus hoặc vi khuẩn. Lau chùi các bề mặt như bàn, đồ chơi, tay nắm cửa bằng dung dịch khử trùng, và tiệt trùng bình sữa, núm ti giả của trẻ thường xuyên. Đảm bảo phòng ngủ được thông gió tốt, tránh ẩm mốc – môi trường lý tưởng cho vi khuẩn phát triển. Giữ trẻ ở tư thế thoải mái, hơi nâng cao đầu khi ngủ để giảm áp lực lên đường thở, giúp trẻ dễ chịu hơn.

Viêm họng ở trẻ em là bệnh lý phổ biến, nhưng không phải trường hợp nào cũng cần dùng kháng sinh. Viêm họng do virus chiếm phần lớn và có thể tự khỏi với chăm sóc tại nhà, trong khi viêm họng do vi khuẩn như liên cầu khuẩn cần điều trị bằng kháng sinh theo chỉ định bác sĩ. Cha mẹ cần nhận biết dấu hiệu, áp dụng các biện pháp giảm triệu chứng như giữ họng ẩm, cho trẻ nghỉ ngơi, và bổ sung dinh dưỡng hợp lý. Quan trọng nhất, không tự ý dùng kháng sinh để tránh nguy cơ kháng thuốc. Với sự chăm sóc đúng cách và phòng ngừa hiệu quả, trẻ sẽ nhanh chóng phục hồi và khỏe mạnh. Nếu có bất kỳ dấu hiệu nghiêm trọng nào, hãy đưa trẻ đến bác sĩ để được tư vấn kịp thời.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
• Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội. 
• Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699