1. Chậm phát triển tâm thần là gì?

Chậm phát triển tâm thần là một dạng rối loạn phát triển thường gặp ở trẻ nhỏ, ảnh hưởng đến khả năng học tập, giao tiếp và thích nghi với cuộc sống hàng ngày. Tình trạng này không chỉ đơn thuần là học chậm, mà còn bao gồm những khó khăn trong kỹ năng xã hội và hành vi.

• Theo định nghĩa y học, trẻ được xem là chậm phát triển tâm thần khi có chỉ số IQ dưới 70, tức là thấp hơn mức trung bình. Đi kèm với đó là khả năng xử lý thông tin, tư duy, học hỏi và giải quyết vấn đề kém hơn trẻ cùng lứa tuổi.

• Ảnh hưởng toàn diện đến sự phát triển của trẻ, bao gồm: khả năng nhận thức (trí tuệ), cách cư xử (hành vi) và kỹ năng sống cơ bản như giao tiếp, tự phục vụ, kiểm soát cảm xúc…

• Phân loại theo mức độ nặng nhẹ, chậm phát triển tâm thần được chia làm 4 nhóm: nhẹ (IQ 50–70), trung bình (IQ 35–49), nặng (IQ 20–34), và rất nặng (IQ dưới 20). Mức độ càng nặng thì khả năng học tập và thích nghi càng hạn chế.

Chậm phát triển tâm thần là một dạng rối loạn phát triển thường gặp ở trẻ nhỏ

2. Nguyên nhân gây chậm phát triển tâm thần ở trẻ

Chậm phát triển tâm thần có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau, từ trong bào thai cho đến sau khi trẻ chào đời. Việc hiểu rõ nguyên nhân giúp cha mẹ chủ động phòng ngừa và can thiệp kịp thời.

• Yếu tố di truyền: Một số rối loạn di truyền như hội chứng Down, hội chứng Fragile X có thể ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ và thần kinh của trẻ ngay từ khi còn trong bụng mẹ.

• Trong thai kỳ (trước sinh): Mẹ bầu nhiễm virus (rubella, cytomegalovirus), suy dinh dưỡng, hoặc sử dụng rượu, thuốc gây nghiện có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến não bộ đang phát triển của thai nhi.

• Khi sinh (trong lúc chuyển dạ): Thiếu oxy khi sinh, sinh non tháng, hoặc các sang chấn vùng đầu trong lúc sinh là các nguyên nhân phổ biến làm tổn thương não và ảnh hưởng lâu dài đến trí tuệ trẻ.

• Sau sinh: Trẻ mắc viêm màng não, viêm não, bị tai nạn chấn thương sọ não hoặc sống trong môi trường nghèo nàn kích thích, thiếu dinh dưỡng kéo dài đều có nguy cơ cao bị chậm phát triển tâm thần.

3. Dấu hiệu nhận biết sớm trẻ chậm phát triển tâm thần

Việc phát hiện sớm các biểu hiện bất thường giúp can thiệp kịp thời, hỗ trợ trẻ cải thiện khả năng phát triển. Dưới đây là những dấu hiệu cha mẹ cần lưu ý:

• Vận động chậm phát triển: Trẻ thường biết lật, ngồi, bò hoặc đi muộn hơn nhiều so với mốc tuổi trung bình. Tay chân có thể yếu hoặc phối hợp kém.

• Ngôn ngữ chậm phát triển: Trẻ chậm nói, không bắt chước âm thanh, khó hiểu lời người lớn và ít giao tiếp bằng từ ngữ hoặc cử chỉ.

• Khó học kỹ năng mới: Trẻ gặp khó khăn khi tiếp nhận thông tin, không hiểu các khái niệm cơ bản như “to – nhỏ”, “trên – dưới” và khó làm theo hướng dẫn đơn giản.

• Khó thích nghi xã hội: Trẻ ít hoặc không quan tâm đến người xung quanh, không biết chơi cùng trẻ khác, ít phản ứng với lời gọi hoặc biểu cảm cảm xúc.

• Hành vi bất thường: Có thể dễ cáu gắt, la hét, hoặc lặp đi lặp lại một hành vi nào đó (vẫy tay, xoay đồ vật) mà không có mục đích rõ ràng.

4. Cha mẹ cần làm gì khi nghi ngờ con chậm phát triển?

Khi thấy con có những biểu hiện chậm hơn so với các mốc phát triển bình thường, cha mẹ cần hành động sớm thay vì chờ đợi. Việc can thiệp kịp thời có thể cải thiện đáng kể khả năng học hỏi và hòa nhập của trẻ.

• Theo dõi kỹ lưỡng các hành vi và phản ứng của con: Ghi chú lại những điểm con chưa đạt được so với các mốc phát triển phù hợp với độ tuổi như vận động, ngôn ngữ, kỹ năng xã hội... Điều này giúp cha mẹ có cơ sở rõ ràng để trao đổi với bác sĩ.

• Đưa trẻ đi khám tại các chuyên khoa phù hợp: Tìm đến bác sĩ chuyên ngành Nhi – Tâm lý – Tâm thần để được đánh giá toàn diện. Việc chẩn đoán sớm giúp xây dựng kế hoạch can thiệp phù hợp với mức độ chậm phát triển của con.

• Tạo môi trường tích cực, không so sánh: Thay vì trách mắng hay ép buộc, cha mẹ nên đồng hành kiên nhẫn, tạo môi trường yêu thương, giao tiếp nhiều và khuyến khích trẻ khám phá xung quanh theo nhịp độ riêng. Trẻ chậm phát triển cần được đồng cảm và hỗ trợ, không phải chịu áp lực thêm.

Khi thấy con có những biểu hiện chậm hơn so với các mốc phát triển bình thường, cha mẹ cần hành động sớm thay vì chờ đợi

Can thiệp sớm và phù hợp là chìa khóa giúp trẻ chậm phát triển tâm thần cải thiện chất lượng sống và hòa nhập cộng đồng. Cha mẹ đóng vai trò quan trọng trong việc đồng hành và hỗ trợ con. Hãy tìm đến chuyên gia khi phát hiện những dấu hiệu nghi ngờ để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

 https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)

• Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội.

• Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699