1. Tụt bạch cầu hạt ở trẻ sơ sinh: Khi "hàng rào bảo vệ" bị chọc thủng

Bạch cầu hạt trung tính (Neutrophils) là loại tế bào máu trắng chiếm số lượng lớn nhất và có khả năng phản ứng nhanh nhất của hệ miễn dịch. Nhiệm vụ của chúng là tuần tra trong dòng máu, phát hiện và tiêu diệt các vi khuẩn xâm nhập bằng cách thực bào (nuốt vi khuẩn). Ở trẻ sơ sinh, số lượng bạch cầu này thường biến động rất mạnh trong những giờ đầu sau sinh. Tuy nhiên, nếu chỉ số bạch cầu hạt trung tính tuyệt đối (ANC) giảm xuống dưới ngưỡng an toàn (thường là dưới 1.000 tế bào/mm³ đối với trẻ sơ sinh), trẻ được xác định là bị tụt bạch cầu hạt.

Khi số lượng "lính gác" này sụt giảm, cơ thể trẻ sơ sinh giống như một tòa thành mở toang cửa, mất đi khả năng phòng thủ tự nhiên. Điều này đặc biệt nguy hiểm vì da và niêm mạc của trẻ sơ sinh rất mỏng, dễ bị trầy xước, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập. Ngay cả những loại vi khuẩn thường trú trên da hoặc trong đường ruột vốn vô hại với người khỏe mạnh cũng có thể trở thành tác nhân gây bệnh chết người đối với trẻ bị giảm bạch cầu. Tình trạng này khiến trẻ đối mặt với nguy cơ nhiễm trùng huyết sơ sinh, viêm phổi hoặc viêm màng não với diễn biến nhanh khủng khiếp.

2. Nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh bị thiếu hụt bạch cầu

Khác với người lớn (thường do hóa trị ung thư), nguyên nhân gây tụt bạch cầu hạt ở trẻ sơ sinh phức tạp hơn nhiều và thường liên quan đến quá trình mang thai hoặc nhiễm trùng. Một nguyên nhân phổ biến là do tình trạng nhiễm trùng nặng (nhiễm trùng huyết). Khi vi khuẩn tấn công ồ ạt, tủy xương của bé phải huy động toàn bộ lượng bạch cầu dự trữ ra chiến đấu. Tuy nhiên, do tủy xương sơ sinh còn yếu, tốc độ sản xuất không kịp với tốc độ tiêu thụ, dẫn đến tình trạng "cạn kiệt" bạch cầu trong máu ngoại vi. Đây là một dấu hiệu tiên lượng rất xấu, cho thấy cơ thể bé đang kiệt quệ trong cuộc chiến với vi khuẩn.

Nguyên nhân gây tụt bạch cầu hạt ở trẻ sơ sinh thường phức tạp

Bên cạnh đó, các yếu tố từ người mẹ cũng ảnh hưởng trực tiếp. Nếu mẹ bị cao huyết áp thai kỳ, tiền sản giật hoặc mắc hội chứng HELLP, quá trình cung cấp máu và dinh dưỡng cho tủy xương thai nhi bị ảnh hưởng, dẫn đến giảm sản xuất bạch cầu tạm thời sau sinh. Ngoài ra, hiện tượng bất đồng miễn dịch (tương tự như bất đồng nhóm máu Rh) cũng có thể xảy ra, khi kháng thể của mẹ truyền qua nhau thai tấn công và phá hủy bạch cầu của con. Trẻ sinh non, nhẹ cân cũng là đối tượng dễ mắc phải tình trạng này do hệ tạo máu chưa hoàn thiện.

3. Tụt bạch cầu hạt có nguy hiểm không? Đánh giá mức độ rủi ro

Câu trả lời phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ giảm. Nếu tụt bạch cầu hạt do nguyên nhân mạn tính lành tính hoặc do tác động của thuốc, cao huyết áp mẹ... mà trẻ không có biểu hiện nhiễm trùng, thì tình trạng này thường sẽ tự hồi phục sau vài tuần đến vài tháng mà không để lại di chứng. Trong trường hợp này, bé vẫn bú giỏi, ngủ ngoan và tăng cân bình thường.

Tuy nhiên, tình trạng này sẽ trở nên cực kỳ nguy hiểm nếu đi kèm với nhiễm trùng hoặc mức độ giảm quá sâu (mất bạch cầu hạt - Agranulocytosis). Ở trẻ sơ sinh, hệ miễn dịch chưa có "trí nhớ", nên khi không còn bạch cầu hạt, vi khuẩn có thể nhân lên theo cấp số nhân trong máu chỉ sau vài giờ. Đáng sợ hơn, vì không có bạch cầu để tạo ra phản ứng viêm, nên trẻ sơ sinh thường không có các biểu hiện rõ ràng như sưng, nóng, đỏ, đau hay mưng mủ tại ổ nhiễm trùng. Điều này khiến cha mẹ và thậm chí cả bác sĩ dễ bỏ sót bệnh ở giai đoạn sớm, dẫn đến việc can thiệp muộn màng khi bé đã rơi vào sốc nhiễm khuẩn.

4. Những dấu hiệu "báo động" cần nhập viện ngay lập tức

Đối với trẻ sơ sinh đã được chẩn đoán có chỉ số bạch cầu thấp, việc theo dõi tại nhà đòi hỏi sự cảnh giác cao độ. Cha mẹ cần đưa bé đến bệnh viện cấp cứu ngay lập tức nếu nhận thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, dù là nhỏ nhất. Dấu hiệu quan trọng nhất là thân nhiệt. Sốt trên 38 độ C ở trẻ sơ sinh là một tình trạng cấp cứu. Ngược lại, một số trẻ sơ sinh khi nhiễm trùng nặng không sốt mà lại bị hạ thân nhiệt (lạnh toát, nhiệt độ dưới 36 độ C), đây là dấu hiệu còn nguy hiểm hơn cả sốt.

Bên cạnh nhiệt độ, hãy quan sát hành vi và nhịp thở của bé. Nếu bé đang bú tốt bỗng nhiên bỏ bú, bú kém, hoặc nôn trớ liên tục, bụng chướng căng, đó là những tín hiệu cảnh báo từ đường tiêu hóa. Về thần kinh, trẻ có thể li bì khó đánh thức, hoặc ngược lại là quấy khóc dai dẳng không dỗ được, khóc thét khi chạm vào người. Về hô hấp, nếu thấy trẻ thở nhanh, cánh mũi phập phồng, lồng ngực rút lõm hoặc có những cơn ngưng thở ngắn (tím tái quanh môi), cần hỗ trợ y tế ngay. Ngoài ra, các dấu hiệu nhiễm trùng tại chỗ như rốn ướt, rốn có mùi hôi, tấy đỏ quanh chân rốn, hoặc xuất hiện các mụn mủ trên da cũng không được phép chủ quan tự bôi thuốc tại nhà.

5. Chăm sóc cho trẻ sơ sinh bị tụt bạch cầu

Nếu trẻ được bác sĩ cho phép theo dõi tại nhà, nguyên tắc chăm sóc cốt lõi là "cách ly nguồn lây" và "vệ sinh vô khuẩn". Vì cơ thể bé không còn khả năng tự bảo vệ, cha mẹ phải tạo ra một lớp kén bảo vệ nhân tạo cho con. Hạn chế tối đa người vào thăm nom, tuyệt đối không cho người lạ ôm hôn bé, đặc biệt là những người đang có biểu hiện cảm cúm, ho, hay mụn nhọt. Người chăm sóc chính cần rửa tay xà phòng kỹ lưỡng trước khi bế bé, chuẩn bị sữa hay thay tã.

Sữa mẹ là "liều thuốc" tốt nhất trong giai đoạn này

Ngoài ra, trong sữa mẹ chứa đầy đủ các kháng thể IgA và các yếu tố miễn dịch thụ động giúp bù đắp phần nào sự thiếu hụt của hệ thống bạch cầu, giúp bảo vệ niêm mạc ruột của bé. Môi trường phòng ngủ cần thoáng khí, sạch sẽ. Cha mẹ cần tuân thủ lịch tái khám xét nghiệm máu định kỳ theo chỉ định của bác sĩ huyết học để theo dõi sự hồi phục của tủy xương. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc kháng sinh, thuốc nam hay các mẹo dân gian để "nâng cao miễn dịch" vì có thể gây nhiễm trùng nặng hơn hoặc ngộ độc cho gan thận còn non nớt của trẻ.

Tụt bạch cầu hạt ở trẻ sơ sinh là một tình trạng y khoa phức tạp, ranh giới giữa an toàn và nguy hiểm rất mong manh. Nó có thể chỉ là một giai đoạn thoáng qua, nhưng cũng có thể là khởi đầu của một đợt nhiễm trùng đe dọa tính mạng. Sự cảnh giác, tuân thủ vệ sinh và khả năng nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường của cha mẹ chính là "tấm khiên" vững chắc nhất bảo vệ con trong lúc hệ miễn dịch của bé đang yếu ớt nhất. Hãy tin tưởng vào phác đồ của bác sĩ và kiên nhẫn chăm sóc, hầu hết trẻ sẽ vượt qua giai đoạn này và phục hồi hoàn toàn khi lớn lên.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)

• Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.

• Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699