Các dạng rối loạn thần kinh vận động ở trẻ: Cha mẹ cần biết

1. Rối loạn thần kinh vận động ở trẻ là gì?

Rối loạn thần kinh vận động là tình trạng xảy ra khi các tế bào thần kinh điều khiển vận động (nơron vận động) bị tổn thương hoặc thoái hóa. Các nơron này gồm nơron vận động trên (ở vỏ não) và nơron vận động dưới (ở tủy sống và thân não), đóng vai trò truyền tín hiệu từ não đến cơ để điều khiển chuyển động. Khi hệ thống này bị rối loạn, cơ thể mất dần khả năng điều khiển vận động một cách chính xác, dẫn đến yếu cơ, co cứng hoặc teo cơ.

Khác với các rối loạn vận động thông thường như run, múa giật, loạn trương lực hay giật cơ – vốn liên quan đến rối loạn kiểm soát vận động do bất thường ở hạch nền hoặc tiểu não – rối loạn thần kinh vận động là hậu quả trực tiếp của tổn thương đường dẫn truyền vận động. Vì vậy, nhận biết sớm và phân biệt đúng là yếu tố quan trọng trong chẩn đoán và điều trị cho trẻ.

Rối loạn thần kinh vận động là tình trạng xảy ra khi các tế bào thần kinh điều khiển vận động bị tổn thương hoặc thoái hóa

2. Các dạng rối loạn thần kinh vận động thường gặp ở trẻ

2.1. Teo cơ tủy sống (SMA)

Teo cơ tủy sống (SMA – Spinal Muscular Atrophy) là một trong những bệnh lý thần kinh vận động thường gặp nhất ở trẻ nhỏ. Nguyên nhân chính là do đột biến gen SMN1 – loại gen chịu trách nhiệm sản xuất protein nuôi sống các tế bào thần kinh vận động. Khi gen này bị lỗi, các nơron vận động trong tủy sống dần bị thoái hóa, khiến trẻ yếu cơ, mất khả năng vận động.

Dấu hiệu dễ nhận biết ở trẻ mắc SMA là tình trạng yếu cơ rõ rệt, đặc biệt là ở phần thân dưới. Trẻ chậm hoặc không đạt được các mốc vận động như lẫy, ngồi, bò. Nhiều bé có trương lực cơ yếu, mềm nhũn, phản xạ gân xương giảm hoặc mất. Nếu không được phát hiện sớm, bệnh có thể tiến triển nhanh chóng, dẫn đến khó thở, nuốt kém, thậm chí đe dọa tính mạng.

2.2. Bại não thể co cứng (Spastic cerebral palsy)

Bại não (Cerebral Palsy – CP) là một nhóm rối loạn ảnh hưởng đến vận động và tư thế do tổn thương não xảy ra từ giai đoạn bào thai, khi sinh hoặc sau sinh sớm. Trong đó, thể co cứng là dạng phổ biến nhất, chiếm khoảng 70–80% các trường hợp. Nguyên nhân thường gặp là do thiếu oxy não, xuất huyết não hoặc nhiễm trùng thần kinh trung ương trong giai đoạn đầu đời.

Biểu hiện rõ rệt nhất của bại não thể co cứng là sự gồng cứng bất thường ở tay chân. Trẻ thường gặp khó khăn trong việc kiểm soát vận động, đi đứng không vững, hoặc thực hiện các động tác thô vụng. Nhiều trẻ còn kèm theo chậm phát triển trí tuệ hoặc các rối loạn về ngôn ngữ.

Mặc dù chưa có thuốc điều trị khỏi hoàn toàn, việc can thiệp sớm bằng vật lý trị liệu, hoạt động trị liệu và thuốc giãn cơ có thể giúp trẻ cải thiện khả năng vận động, giảm biến dạng cơ xương và tăng khả năng tự lập. Vai trò của cha mẹ và môi trường hỗ trợ tích cực là yếu tố then chốt trong quá trình phục hồi chức năng cho trẻ.

2.3. Xơ cứng teo cơ một bên (ALS – Amyotrophic Lateral Sclerosis)

Xơ cứng teo cơ một bên là một dạng bệnh thần kinh vận động hiếm gặp ở trẻ em. Đây là bệnh lý tiến triển nhanh, gây tổn thương cả nơron vận động trên và dưới, dẫn đến yếu cơ lan rộng, teo cơ và cuối cùng là liệt. Ở người lớn, ALS khá phổ biến nhưng ở trẻ em, tần suất rất thấp. Vì tính chất nặng và khó điều trị, ALS thường được nhắc đến như một tình huống y học đặc biệt.

2.4. Các hội chứng hiếm gặp khác

Ngoài hai dạng phổ biến nêu trên, một số rối loạn thần kinh vận động hiếm gặp khác cũng có thể ảnh hưởng đến trẻ. Trong đó, hội chứng Rett – một rối loạn di truyền gần như chỉ gặp ở bé gái – gây mất dần khả năng vận động, giao tiếp và phát triển trí tuệ sau giai đoạn phát triển bình thường ban đầu.

Một số rối loạn chuyển hóa bẩm sinh (như bệnh Pompe, bệnh Tay-Sachs…) cũng có thể gây ảnh hưởng đến hệ vận động thông qua cơ chế tích tụ độc chất trong tế bào thần kinh. Các trường hợp này thường khó phát hiện sớm nếu không có xét nghiệm chuyên sâu, nhưng nếu chẩn đoán kịp thời vẫn có thể có hướng điều trị và chăm sóc hỗ trợ hiệu quả.

Ngoài hai dạng phổ biến nêu trên, một số rối loạn thần kinh vận động hiếm gặp khác cũng có thể ảnh hưởng đến trẻ

Phát hiện sớm các rối loạn thần kinh vận động giúp trẻ có cơ hội phục hồi tốt hơn và phát triển bình thường. Cha mẹ đừng chủ quan trước những biểu hiện nhỏ bất thường của con. Việc theo dõi sát sao và thăm khám định kỳ là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe vận động cho trẻ.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội.
Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699