1. Các mốc tập nói quan trọng của trẻ trong 3 năm đầu đời

Ngay từ khi chào đời, trẻ đã bắt đầu “giao tiếp” với cha mẹ dù chưa biết nói. Những tiếng khóc, nét mặt, hay cử động tay chân chính là ngôn ngữ đầu đời của bé để bày tỏ nhu cầu và cảm xúc – từ đói, khó chịu đến sợ hãi hay quá kích thích. Việc cha mẹ học cách “giải mã” tiếng khóc không chỉ giúp đáp ứng nhu cầu của con kịp thời, mà còn góp phần nuôi dưỡng sự gắn kết và hạn chế nguy cơ bé chậm biết nói sau này.     

Quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ diễn ra mạnh mẽ nhất trong 3 năm đầu đời, khi não bộ đang tăng trưởng nhanh chóng. Mốc trẻ cất tiếng nói đầu tiên có thể khác nhau, tùy vào tốc độ phát triển cá nhân.

• 3 tháng tuổi: Bé bắt đầu nhận ra và thích thú với giọng nói quen thuộc, nhất là của mẹ. Trẻ sẽ quay đầu theo hướng âm thanh, quan sát môi và nét mặt khi bạn nói chuyện. Gần 4 tháng, bé bắt đầu “bi bô” với giọng vui vẻ, đôi khi lặp đi lặp lại âm tiết giống giai điệu quen thuộc.

• 6 tháng tuổi: Trẻ bập bẹ nhiều âm khác nhau như “ba-ba”, “da-da”. Bé bắt đầu nhận biết tên mình, phản ứng khi được gọi, và phân biệt được ngôn ngữ mẹ đẻ. Lúc này, âm thanh trẻ phát ra chủ yếu là ngẫu nhiên, chưa gắn với ý nghĩa thực sự.

• 9 tháng tuổi: Bé hiểu một số từ đơn giản như “không”, “tạm biệt” và bắt đầu thay đổi ngữ điệu, biểu cảm khi “nói chuyện”.

• 12 – 18 tháng tuổi: Bé nói được vài từ đơn giản (“ma-ma”, “ba-ba”) và hiểu ý nghĩa. Có thể làm theo các yêu cầu ngắn như “Đưa mẹ”.

• 18 tháng tuổi: Bé gọi tên người, đồ vật, bộ phận cơ thể. Có thể phát âm chưa chuẩn, ví dụ “ban-ban” thay vì “bánh”. Đây cũng là giai đoạn thích hợp để làm quen với ngôn ngữ thứ hai.

• 2 tuổi: Bé bắt đầu ghép 2–4 từ thành câu ngắn như “Mẹ ơi tạm biệt” và phân biệt từ chỉ vật thể hay ý niệm trừu tượng.

• 3 tuổi: Vốn từ vựng tăng nhanh, bé biết diễn đạt cảm xúc, khái niệm không gian, và tham gia trò chơi đóng vai để luyện ngôn ngữ.

Ngay từ khi chào đời, trẻ đã bắt đầu “giao tiếp” với cha mẹ dù chưa biết nói

2. Cách dạy trẻ tập nói hiệu quả

Trẻ thường hiểu ngôn ngữ sớm hơn nhiều so với thời điểm có thể nói rõ ràng. Ngay khi mới nói được 1–2 từ, phần lớn các bé đã hiểu hơn 25 từ. Vì vậy, việc dạy trẻ tập nói không chỉ bắt đầu khi con bập bẹ, mà cần được nuôi dưỡng từ những tương tác và giao tiếp đầu đời, kết hợp với chế độ dinh dưỡng đầy đủ và bổ sung vi chất hợp lý để hỗ trợ não bộ và khả năng ngôn ngữ phát triển tối ưu.

Dưới đây là những cách giúp con phát triển khả năng ngôn ngữ một cách tự nhiên và vui vẻ:

• Quan sát và phản hồi: Ngay cả khi chưa biết nói, bé vẫn giao tiếp qua cử chỉ: giơ tay đòi bế, đưa đồ chơi để rủ bạn chơi, hay đẩy đĩa thức ăn để báo “đã no”. Cha mẹ hãy mỉm cười, nhìn vào mắt con và đáp lại, giúp bé hiểu rằng mọi tín hiệu giao tiếp đều được lắng nghe.

• Lắng nghe và bắt chước: Khi bé thỏ thẻ hoặc bập bẹ, hãy trả lời bằng âm thanh hoặc từ ngữ tương tự. Việc bạn kiên nhẫn “nói chuyện” với con sẽ giúp bé luyện khả năng bắt chước âm thanh và ngữ điệu.

• Khen ngợi nỗ lực: Dù bé nói chưa rõ hay chỉ tạo âm thanh, cha mẹ vẫn nên tán thưởng. Sự khích lệ này giúp trẻ nhận ra sức mạnh của lời nói.

• Làm mẫu từ chuẩn: Trò chuyện thường xuyên với bé, dùng từ ngắn gọn và đúng nghĩa. Ví dụ, khi bé nói “cho-cho” để chỉ con chó, hãy nhẹ nhàng nói lại “Con chó”.

• Khuyến khích bé diễn đạt: Thay vì đáp ứng ngay khi bé chỉ tay, hãy gợi mở câu hỏi: “Con muốn ăn thêm bánh không? Bánh này ngon lắm.” Điều này tạo cơ hội để bé nói nhiều hơn.

• Tường thuật hoạt động hàng ngày: Mô tả những việc bạn đang làm, như “Mẹ đang gọt táo cho con” hoặc “Hôm nay con mặc áo xanh”. Cách này giúp bé kết nối từ ngữ với trải nghiệm thực tế.

• Kiên nhẫn và theo nhịp của bé: Nếu chưa hiểu bé nói gì, hãy đoán, lặp lại và hỏi lại để xác nhận. Đồng thời, trong lúc chơi, hãy để bé dẫn dắt câu chuyện và bạn là người đồng hành.

• Kết hợp chơi và đọc: Khuyến khích bé đóng vai, nói về những gì đang tưởng tượng, và đọc truyện lớn tiếng mỗi ngày. Sách truyện không chỉ giúp bé mở rộng vốn từ mà còn nuôi dưỡng trí tưởng tượng phong phú.

Trẻ thường hiểu ngôn ngữ sớm hơn nhiều so với thời điểm có thể nói rõ ràng

Việc theo dõi các dấu mốc tập nói không chỉ giúp cha mẹ yên tâm hơn về sự phát triển của con mà còn phát hiện sớm những chậm trễ để can thiệp kịp thời. Môi trường giao tiếp tích cực, sự kiên nhẫn và tương tác hàng ngày chính là “chìa khóa vàng” giúp trẻ nói tốt hơn.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)

• Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội.

• Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699