Cách chăm sóc trẻ bị viêm họng cấp

1. Viêm họng cấp ở trẻ em là gì?

Viêm họng cấp là tình trạng viêm nhiễm cấp tính ở niêm mạc họng, thường xảy ra đột ngột và kéo dài từ vài ngày đến một tuần. Bệnh có thể do virus (như rhinovirus, virus cúm) hoặc vi khuẩn (như liên cầu khuẩn nhóm A) gây ra. Ở trẻ em, viêm họng cấp thường xuất hiện ở độ tuổi từ 2-10, khi hệ miễn dịch còn non nớt và trẻ dễ tiếp xúc với mầm bệnh ở trường học, nhà trẻ. Việc chăm sóc đúng cách tại nhà đóng vai trò quan trọng trong việc giảm triệu chứng, hỗ trợ trẻ phục hồi, và ngăn ngừa biến chứng.

Viêm họng cấp ở trẻ em là tình trạng viêm nhiễm cấp tính ở niêm mạc họng, thường xảy ra đột ngột và kéo dài từ vài ngày đến một tuần

Cha mẹ cần chú ý đến các triệu chứng sau để phát hiện sớm viêm họng cấp ở trẻ:

Đau họng và khó nuốt: Trẻ kêu đau rát cổ họng, từ chối ăn uống hoặc nuốt khó khăn.
Sốt: Sốt nhẹ (37.5-38°C) hoặc sốt cao (trên 38.5°C), tùy thuộc vào nguyên nhân.
Ho: Ho khan hoặc ho có đờm, thường nặng hơn vào ban đêm.
Sổ mũi hoặc nghẹt mũi: Thường gặp trong viêm họng do virus, kèm nước mũi trong hoặc đặc.
Amidan sưng đỏ: Có thể có mủ trắng trên amidan (trong trường hợp viêm do vi khuẩn).
Hạch cổ sưng: Hạch ở cổ sưng đau khi chạm vào.
Mệt mỏi, quấy khóc: Trẻ lờ đờ, giảm hoạt động, hoặc cáu kỉnh do khó chịu.

2. Nguyên nhân gây viêm họng cấp ở trẻ

2.1. Virus

Virus là nguyên nhân hàng đầu gây viêm họng cấp ở trẻ, chiếm khoảng 70-80% các trường hợp. Các loại virus phổ biến bao gồm rhinovirus (gây cảm lạnh thông thường), adenovirus, virus cúm (influenza), hoặc virus hợp bào hô hấp (RSV). Viêm họng do virus thường đi kèm các triệu chứng cảm lạnh như sổ mũi, ho khan, và sốt nhẹ. Virus lây lan dễ dàng qua giọt bắn trong không khí khi trẻ tiếp xúc với người bệnh hoặc qua các bề mặt nhiễm virus như đồ chơi, tay nắm cửa. Vì hệ miễn dịch của trẻ còn non yếu, virus dễ dàng tấn công niêm mạc họng, gây viêm và kích ứng. Viêm họng do virus thường tự khỏi sau 5-7 ngày mà không cần kháng sinh, nhưng cần chăm sóc đúng cách để giảm triệu chứng và ngăn biến chứng.

2.2. Vi khuẩn

Vi khuẩn, đặc biệt là liên cầu khuẩn nhóm A (Streptococcus pyogenes), là nguyên nhân gây khoảng 20-30% trường hợp viêm họng cấp ở trẻ, được gọi là viêm họng liên cầu. Loại viêm họng này nghiêm trọng hơn, với các triệu chứng như sốt cao, amidan sưng đỏ có mủ trắng, và hạch cổ sưng đau. Vi khuẩn liên cầu lây lan qua tiếp xúc gần, đặc biệt ở môi trường đông đúc như trường học. Nếu không được điều trị đúng cách, viêm họng liên cầu có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng như sốt thấp khớp, viêm cầu thận, hoặc áp xe quanh amidan. Vi khuẩn khác như Staphylococcus hoặc Haemophilus influenzae cũng có thể gây viêm họng, nhưng ít phổ biến hơn. Điều trị viêm họng do vi khuẩn thường cần kháng sinh theo chỉ định bác sĩ.

2.3. Yếu tố môi trường

Thời tiết lạnh, khô, hoặc thay đổi đột ngột trong mùa giao mùa có thể làm khô niêm mạc họng, khiến trẻ dễ bị viêm hơn. Tiếp xúc với các chất kích ứng như khói bụi, khói thuốc lá, hoặc hóa chất trong không khí cũng làm tổn thương niêm mạc, tạo điều kiện cho vi khuẩn và virus xâm nhập. Trẻ sống ở khu vực ô nhiễm hoặc tiếp xúc với người hút thuốc lá thụ động có nguy cơ cao hơn. Ngoài ra, không khí khô trong phòng sử dụng điều hòa hoặc lò sưởi cũng làm tăng nguy cơ kích ứng họng, đặc biệt nếu trẻ không được cung cấp đủ nước để giữ độ ẩm cho niêm mạc.

2.4. Hệ miễn dịch yếu

Hệ miễn dịch non nớt của trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi, khiến chúng dễ bị viêm họng cấp khi gặp mầm bệnh. Các yếu tố làm suy yếu miễn dịch bao gồm thiếu hụt dinh dưỡng (đặc biệt là vitamin C, D, kẽm), thiếu ngủ, hoặc căng thẳng do thay đổi môi trường (như bắt đầu đi học). Trẻ mắc các bệnh lý nền như hen suyễn, dị ứng, hoặc bệnh mạn tính cũng dễ bị viêm họng hơn do cơ thể không đủ sức chống lại tác nhân gây bệnh. Ngoài ra, trẻ vừa trải qua bệnh lý khác (như cảm lạnh, tiêu chảy) thường có hệ miễn dịch suy giảm tạm thời, tạo cơ hội cho viêm họng cấp phát triển.

3. Cách chăm sóc trẻ bị viêm họng cấp tại nhà

3.1. Giảm đau và hạ sốt

Để giúp trẻ cảm thấy dễ chịu, cha mẹ có thể sử dụng paracetamol hoặc ibuprofen theo liều lượng phù hợp với cân nặng, theo chỉ định của bác sĩ. Paracetamol thường được dùng mỗi 4-6 giờ nếu trẻ sốt từ 38°C trở lên. Ngoài ra, lau mát cơ thể bằng khăn ấm (nhiệt độ nước thấp hơn nhiệt độ cơ thể trẻ khoảng 2°C) ở vùng trán, nách, bẹn giúp hạ sốt an toàn. Đảm bảo trẻ được nghỉ ngơi đầy đủ, tránh vận động mạnh để cơ thể tập trung năng lượng phục hồi. Nếu trẻ sốt cao hoặc đau họng dữ dội, cần theo dõi sát và tham khảo ý kiến bác sĩ.

3.2. Giữ họng ẩm và sạch

Giữ niêm mạc họng ẩm giúp làm dịu đau rát và hỗ trợ phục hồi. Với trẻ lớn (trên 3 tuổi), hướng dẫn trẻ súc miệng bằng nước muối loãng (1/2 thìa cà phê muối pha với 1 cốc nước ấm) 2-3 lần/ngày để làm sạch vi khuẩn và cặn bẩn. Với trẻ nhỏ, nhỏ mũi bằng nước muối sinh lý giúp thông mũi, giảm nghẹt mũi, và cải thiện hô hấp. Cho trẻ uống nước ấm, nước trái cây pha loãng (như táo, lê), hoặc canh ấm thường xuyên để duy trì độ ẩm họng, đồng thời khuyến khích trẻ uống từng ngụm nhỏ để tránh kích ứng.

Cha mẹ hướng dẫn trẻ súc miệng bằng nước muối loãng để làm sạch vi khuẩn và cặn bẩn

3.3. Chế độ ăn uống phù hợp

Chọn thực phẩm mềm, dễ nuốt như cháo loãng, súp gà, khoai lang nghiền, hoặc sữa chua để giảm áp lực lên họng khi trẻ ăn. Tránh các món cay, nóng, chua, hoặc đồ chiên rán vì chúng có thể làm tăng kích ứng họng. Bổ sung thực phẩm giàu vitamin C (cam, kiwi, ổi) và kẽm (hạt bí, đậu) để tăng cường miễn dịch, giúp trẻ chống lại tác nhân gây bệnh. Với trẻ sơ sinh, tiếp tục cho bú mẹ thường xuyên vì sữa mẹ chứa kháng thể tự nhiên hỗ trợ phục hồi. Đảm bảo thức ăn được chế biến sạch, ở nhiệt độ vừa phải để không gây khó chịu thêm.

3.4. Nghỉ ngơi và giữ môi trường sạch

Cho trẻ nghỉ ngơi ở nơi yên tĩnh, thoáng mát, tránh gió lùa hoặc nhiệt độ quá lạnh. Một môi trường sạch sẽ giúp hạn chế lây nhiễm thêm virus hoặc vi khuẩn. Lau chùi các bề mặt như bàn, đồ chơi, tay nắm cửa bằng dung dịch khử trùng, và tiệt trùng bình sữa, núm ti giả thường xuyên. Đảm bảo phòng ngủ được thông gió tốt, tránh ẩm mốc – môi trường lý tưởng cho vi khuẩn phát triển. Giữ trẻ ở tư thế hơi nâng cao đầu khi ngủ để giảm áp lực lên đường thở, giúp trẻ thở dễ hơn và ngủ ngon hơn.

Viêm họng cấp ở trẻ là bệnh lý phổ biến nhưng có thể được kiểm soát hiệu quả nếu cha mẹ biết cách chăm sóc đúng cách. Từ việc giảm đau, giữ họng ẩm, đến cung cấp chế độ ăn uống phù hợp và tạo môi trường sạch sẽ, mỗi bước đều giúp trẻ cảm thấy dễ chịu và phục hồi nhanh chóng. Quan trọng nhất, cha mẹ cần theo dõi sát triệu chứng và đưa trẻ đến bác sĩ nếu có dấu hiệu nghiêm trọng, đặc biệt khi nghi ngờ viêm họng do vi khuẩn. Với sự chăm sóc chu đáo và phòng ngừa hiệu quả, trẻ sẽ vượt qua viêm họng cấp và duy trì sức khỏe tốt. Hãy luôn ưu tiên sức khỏe của bé bằng cách hành động sớm và đúng cách!

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội.
Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699