Hiểu đúng về bại não ở trẻ em: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách can thiệp sớm

1. Bại não ở trẻ là gì

Bại não là một nhóm rối loạn vận động và tư thế vĩnh viễn, xuất hiện ở trẻ nhỏ do tổn thương não bộ xảy ra trước, trong hoặc ngay sau khi sinh. Đây không phải là một bệnh lý đơn lẻ mà là tập hợp các tình trạng ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát cơ bắp, phối hợp vận động, và đôi khi là nhận thức hoặc giác quan của trẻ. Bại não có thể ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể hoặc chỉ một phần, với mức độ từ nhẹ đến nặng.

Bại não có thể ảnh hưởng đến khả năng vận động và nhận thức của trẻ

Bại não không tiến triển theo thời gian, nghĩa là tổn thương não không trở nên nghiêm trọng hơn, nhưng các triệu chứng có thể thay đổi khi trẻ lớn lên. Ví dụ, một số trẻ có thể cải thiện khả năng vận động nhờ can thiệp sớm, trong khi những trẻ khác có thể gặp khó khăn hơn trong việc kiểm soát cơ thể. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bại não là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây khuyết tật vận động ở trẻ em, với tỷ lệ khoảng 2-3/1.000 trẻ sinh ra trên toàn cầu.

2. Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết trẻ bị bại não

2.1. Nguyên nhân gây bại não

Bại não xảy ra do tổn thương não bộ trong giai đoạn phát triển quan trọng, thường liên quan đến các yếu tố sau:

Các vấn đề trong thai kỳ như nhiễm trùng (rubella, cytomegalovirus), thiếu oxy đến não thai nhi, hoặc bất thường trong phát triển não có thể dẫn đến bại não. Mẹ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ, cao huyết áp, hoặc tiếp xúc với chất độc hại cũng làm tăng nguy cơ.

Sinh non, sinh nhẹ cân, thiếu oxy trong quá trình sinh (ngạt khi sinh), hoặc chấn thương trong lúc sinh là những nguyên nhân phổ biến. Trẻ sinh non trước 37 tuần hoặc cân nặng dưới 2,5kg có nguy cơ cao hơn.

Nhiễm trùng não (viêm màng não, viêm não), chấn thương đầu, hoặc thiếu oxy do ngạt nước, ngộ độc khí có thể gây tổn thương não trong những năm đầu đời. Một số trường hợp bại não có liên quan đến đột biến gen, mặc dù đây không phải là nguyên nhân chính.

2.2. Dấu hiệu nhận biết trẻ bị bại não

Các dấu hiệu của bại não thường xuất hiện trong 2-3 năm đầu đời, khi trẻ không đạt được các cột mốc phát triển vận động như trẻ bình thường. Một số dấu hiệu phổ biến bao gồm:

Trì hoãn vận động: Trẻ chậm lẫy, bò, ngồi, đứng hoặc đi so với độ tuổi. Ví dụ, trẻ không thể giữ đầu thẳng khi được 6 tháng tuổi hoặc không ngồi được khi 12 tháng.
Cơ bắp bất thường: Cơ bắp có thể quá cứng (co cứng) hoặc quá mềm (nhược cơ). Trẻ có thể gặp khó khăn khi cầm nắm đồ vật hoặc cử động tay chân.
Tư thế bất thường: Trẻ có thể có tư thế lạ khi nằm, ngồi, hoặc di chuyển, như cong lưng quá mức hoặc nghiêng người sang một bên.
Phản xạ bất thường: Phản xạ sơ sinh (như phản xạ nắm tay) kéo dài bất thường sau 6 tháng tuổi.
Khó khăn trong phối hợp: Trẻ gặp khó khăn khi thực hiện các động tác cần sự phối hợp, như cầm thìa hoặc vẽ.
Các vấn đề khác: Một số trẻ có thể gặp khó khăn về thị lực, thính lực, nói chuyện, hoặc có cơn co giật.

3. Cách can thiệp sớm để tránh tình trạng bại não ở trẻ

3.1. Đánh giá và chẩn đoán sớm

Việc phát hiện sớm bại não dựa trên các dấu hiệu kể trên là rất quan trọng. Bác sĩ chuyên khoa nhi hoặc thần kinh nhi sẽ sử dụng các công cụ như chụp MRI, CT não, hoặc đánh giá phát triển vận động để xác định tình trạng. Cha mẹ cần theo dõi sát sao các cột mốc phát triển của trẻ và tham khảo ý kiến bác sĩ nếu có bất kỳ nghi ngờ nào.

3.2. Trị liệu

Vật lý trị liệu là nền tảng trong điều trị bại não, giúp cải thiện sức mạnh cơ bắp, sự linh hoạt, và khả năng phối hợp. Các bài tập như kéo giãn cơ, tập đi, hoặc sử dụng thiết bị hỗ trợ (nạng, khung tập đi) có thể giúp trẻ cải thiện khả năng vận động. Ví dụ, trẻ bị co cứng cơ có thể được hướng dẫn các bài tập kéo giãn để giảm căng cơ.

Trị liệu hoạt động tập trung vào việc giúp trẻ thực hiện các hoạt động hàng ngày như ăn uống, mặc quần áo, hoặc viết chữ. Các nhà trị liệu sẽ thiết kế các bài tập phù hợp với khả năng của trẻ, sử dụng đồ chơi hoặc công cụ hỗ trợ để kích thích kỹ năng vận động tinh.

Nhiều trẻ bị bại não gặp khó khăn trong giao tiếp do yếu cơ miệng hoặc tổn thương não liên quan đến ngôn ngữ. Ngôn ngữ trị liệu giúp trẻ cải thiện khả năng nói, nuốt, hoặc sử dụng các phương tiện giao tiếp thay thế như bảng chữ cái hoặc thiết bị điện tử.

3.3. Can thiệp y tế

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể đề xuất thuốc để kiểm soát co giật (thuốc chống động kinh) hoặc giảm co cứng cơ (như botulinum toxin - Botox). Phẫu thuật chỉnh hình hoặc phẫu thuật thần kinh (như cắt rễ thần kinh chọn lọc) có thể được xem xét cho những trường hợp nghiêm trọng.

3.4. Vai trò của gia đình

Gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ trẻ bị bại não. Cha mẹ cần được đào tạo để thực hiện các bài tập trị liệu tại nhà, đồng thời tạo môi trường yêu thương, khích lệ trẻ phát triển. Tham gia các nhóm hỗ trợ hoặc cộng đồng cha mẹ có con bị bại não cũng giúp chia sẻ kinh nghiệm và giảm bớt căng thẳng.

Cha mẹ cần tạo môi trường yêu thương để khích lệ trẻ bị bại não phát triển

Trẻ bị bại não thường cần hỗ trợ tâm lý để xây dựng sự tự tin và hòa nhập xã hội. Giáo dục đặc biệt với chương trình cá nhân hóa giúp trẻ phát triển kỹ năng học tập phù hợp với khả năng của mình. Gia đình và nhà trường cần phối hợp để tạo môi trường học tập tích cực.

3.5. Dinh dưỡng và chăm sóc toàn diện

Dinh dưỡng hợp lý giúp trẻ có sức khỏe tốt để tham gia các hoạt động trị liệu. Trẻ bị bại não có thể gặp khó khăn khi nhai hoặc nuốt, do đó cần chế độ ăn đặc biệt hoặc hỗ trợ từ chuyên gia dinh dưỡng. Ngoài ra, việc chăm sóc sức khỏe tổng quát, như kiểm tra mắt, tai, và răng miệng, cũng rất quan trọng.

Bại não ở trẻ em là một tình trạng phức tạp nhưng có thể được quản lý hiệu quả nếu được phát hiện và can thiệp sớm. Hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết các dấu hiệu, và áp dụng các phương pháp trị liệu phù hợp sẽ giúp trẻ cải thiện khả năng vận động, giao tiếp, và hòa nhập xã hội. Vai trò của gia đình, bác sĩ, và cộng đồng là yếu tố then chốt để trẻ bị bại não có thể sống một cuộc đời trọn vẹn và ý nghĩa. Nếu bạn nghi ngờ con mình có dấu hiệu bất thường, hãy liên hệ ngay với bác sĩ để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội.
Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699