1. Tại sao chàm sữa cứ "đến hẹn lại lên" dù đã bôi thuốc?

Để chăm sóc đúng, trước tiên cha mẹ cần hiểu bản chất của viêm da cơ địa không phải là một bệnh nhiễm trùng ngoài da có thể chữa khỏi dứt điểm một lần như mụn nhọt. Đây là một bệnh lý mạn tính liên quan đến cơ địa dị ứng và khiếm khuyết của hàng rào bảo vệ da. Hãy tưởng tượng làn da khỏe mạnh giống như một bức tường gạch vững chắc, trong đó các tế bào da là những viên gạch và lớp lipid (chất béo tự nhiên) là lớp vữa kết dính, giúp giữ nước bên trong và ngăn chặn vi khuẩn, bụi bẩn bên ngoài. Ở trẻ bị chàm sữa, "lớp vữa" này bị thiếu hụt nghiêm trọng (do thiếu Filaggrin và Ceramides), khiến bức tường da trở nên lỏng lẻo, đầy lỗ hổng.

Viêm da cơ địa không phải là bệnh nhiễm trùng ngoài da có thể chữa khỏi dứt điểm một lần

Chính vì cấu trúc da "hở" như vậy, nước từ bên trong dễ dàng bốc hơi ra ngoài gây khô da, đồng thời các tác nhân kích ứng từ môi trường (vi khuẩn, bụi, lông thú, hóa chất) dễ dàng xâm nhập vào sâu bên dưới, kích hoạt hệ miễn dịch phản ứng quá mức gây viêm và ngứa. Việc bôi thuốc chống viêm (Corticoid) chỉ giúp dập tắt đám cháy ngọn (hết viêm, hết đỏ) nhưng không thể sửa chữa lại bức tường da bị lỗi. Do đó, nếu sau khi hết đợt cấp, cha mẹ ngừng chăm sóc và không có biện pháp "trát lại vữa" cho bức tường da, thì việc bệnh tái phát khi gặp yếu tố kích thích là điều tất yếu. Chìa khóa của việc giảm tái phát nằm ở giai đoạn duy trì sau khi đã hết triệu chứng, chứ không chỉ nằm ở giai đoạn bôi thuốc điều trị.

2. Dưỡng ẩm: "Vũ khí" tối thượng quyết định sự thành bại

Nếu thuốc Corticoid là "lính cứu hỏa" dập tắt đám cháy viêm, thì kem dưỡng ẩm chính là "người thợ xây" cần mẫn gia cố lại hàng rào bảo vệ da mỗi ngày. Rất nhiều nghiên cứu y khoa đã chứng minh, việc duy trì dưỡng ẩm đều đặn có thể giảm tới 50% nguy cơ tái phát và giảm đáng kể lượng thuốc Corticoid phải sử dụng. Tuy nhiên, dưỡng ẩm không đơn thuần là bôi kem lúc nào cũng được, mà phải tuân thủ đúng nguyên tắc: Đúng loại, đúng lượng và đúng thời điểm.

Về loại kem, với trẻ bị viêm da cơ địa, cha mẹ nên ưu tiên các sản phẩm dạng kem đặc (Cream) hoặc mỡ (Ointment) thay vì dạng sữa lỏng (Lotion). Dạng mỡ và kem chứa hàm lượng dầu cao, giúp khóa ẩm tốt hơn và bám trên da lâu hơn. Sản phẩm cần đảm bảo tiêu chí "3 không": Không hương liệu, không chất bảo quản paraben và không chứa cồn, vì đây là những tác nhân dễ gây kích ứng cho làn da đang tổn thương. Về thời điểm, quy tắc "3 phút vàng" sau khi tắm là quan trọng nhất. Ngay sau khi tắm xong, lau khô người nhẹ nhàng bằng khăn bông mềm (để da vẫn còn hơi ẩm), cha mẹ cần bôi ngay một lớp kem dưỡng ẩm toàn thân cho bé. Việc này giúp khóa chặt lượng nước vừa ngấm vào da trong lúc tắm, tối ưu hóa hiệu quả dưỡng ẩm. Ngoài ra, cần bôi nhắc lại 2-3 lần trong ngày, đặc biệt là khi thấy da con có dấu hiệu khô.

3. Tắm rửa đúng cách: Ranh giới giữa sạch sẽ và làm hại da

Một sai lầm kinh điển mà nhiều ông bà, cha mẹ mắc phải là quan niệm "người bị chàm cần tắm nước lá cho mát" hoặc "kiêng tắm để tránh nhiễm nước". Thực tế, cả hai quan niệm này đều sai lầm. Da của trẻ viêm da cơ địa là nơi trú ngụ của rất nhiều vi khuẩn tụ cầu vàng (Staphylococcus aureus). Nếu kiêng tắm, mồ hôi và vi khuẩn tích tụ sẽ làm tăng nguy cơ nhiễm trùng da. Ngược lại, việc tắm các loại lá (lá khế, lá trầu không, mướp đắng...) chưa qua xử lý sạch có thể chứa bụi bẩn, sâu bọ, thuốc trừ sâu, khi tiếp xúc với các vết xước trên da bé sẽ gây nhiễm trùng nặng hơn, biến chàm sữa thành chàm bội nhiễm.

Cách tắm đúng chuẩn y khoa cho bé chàm sữa là tắm hàng ngày bằng nước ấm (khoảng 36-37 độ C). Tuyệt đối không tắm nước quá nóng vì sẽ làm trôi mất lớp dầu tự nhiên, khiến da khô hơn và ngứa dữ dội sau khi tắm. Thời gian tắm nên giới hạn trong khoảng 5-10 phút, không ngâm mình quá lâu. Quan trọng nhất là việc lựa chọn sữa tắm. Hãy nói không với các loại xà phòng có độ tẩy rửa mạnh, độ pH cao (tính kiềm). Thay vào đó, hãy chọn các loại sữa tắm dịu nhẹ, không xà phòng (soap-free), có độ pH cân bằng (5.5) hoặc các loại dầu tắm chuyên dụng dành riêng cho da chàm để vừa làm sạch, vừa cung cấp độ ẩm ngay trong lúc tắm.

4. Kiểm soát môi trường và thói quen sinh hoạt

Bên cạnh việc chăm sóc da trực tiếp, việc loại bỏ các yếu tố kích thích (Trigger) từ môi trường sống là mảnh ghép cuối cùng để ngăn ngừa tái phát. Quần áo tiếp xúc trực tiếp với da bé nên là chất liệu cotton 100% mềm mại, thoáng khí, thấm hút mồ hôi tốt. Tuyệt đối tránh các loại vải len, dạ, vải tổng hợp thô ráp vì chúng cọ xát gây ngứa ngáy rất khó chịu. Nhãn mác quần áo cũng nên được cắt bỏ để tránh cọ vào cổ hay lưng bé. Giặt quần áo nên dùng nước giặt dành riêng cho trẻ sơ sinh, tránh các loại nước xả vải có mùi hương nồng nặc.

Nhiệt độ và độ ẩm phòng ngủ cũng cần được kiểm soát chặt chẽ (hình ảnh minh họa)

Môi trường quá nóng sẽ làm bé đổ mồ hôi, kích thích cơn ngứa. Môi trường điều hòa quá khô lại làm da mất nước. Lý tưởng nhất là giữ phòng thoáng mát, nhiệt độ khoảng 24-26 độ C và duy trì độ ẩm không khí khoảng 50-60%. Ngoài ra, cha mẹ cần thường xuyên cắt ngắn móng tay cho bé, hoặc đeo bao tay vải mềm vào ban đêm để hạn chế việc bé gãi trong vô thức khi ngủ, gây trầy xước và nhiễm trùng da.

5. Sử dụng Corticoid: Không lạm dụng nhưng cũng đừng sợ hãi

Cuối cùng, khi đợt cấp bùng phát với các biểu hiện đỏ da, chảy dịch, ngứa nhiều, việc sử dụng thuốc bôi chứa Corticoid theo chỉ định của bác sĩ là bắt buộc để cắt đứt chuỗi phản ứng viêm. Nhiều cha mẹ vì hội chứng "sợ Corticoid" (Corticophobia) nên bôi thuốc rất dè dặt, bôi quá mỏng hoặc tự ý dừng thuốc ngay khi thấy da vừa đỡ đỏ. Việc điều trị "nửa vời" này chính là nguyên nhân khiến ổ viêm bên dưới chưa được dập tắt hẳn đã bùng lên trở lại, dẫn đến tình trạng nhờn thuốc và tái phát liên tục.

Hãy tuân thủ phác đồ của bác sĩ: Bôi đúng loại (độ mạnh phù hợp với vùng da và lứa tuổi), bôi đủ lượng và giảm liều từ từ chứ không cắt đột ngột. Một số trường hợp tái phát quá dày đặc, bác sĩ có thể chỉ định liệu pháp "bôi chủ động" (Weekend therapy) - tức là sau khi đã khỏi, vẫn tiếp tục bôi thuốc 2 lần/tuần vào các vị trí hay bị chàm để ngăn ngừa tái phát.

Chăm sóc trẻ bị viêm da cơ địa là một chặng đường dài hơi, không phải ngày một ngày hai. Bệnh có xu hướng thuyên giảm dần khi trẻ lớn lên và hệ miễn dịch hoàn thiện hơn. Trong thời gian đó, sự kiên trì dưỡng ẩm, vệ sinh đúng cách và kiểm soát môi trường của cha mẹ chính là "liều thuốc" quý giá nhất giúp con chung sống hòa bình với bệnh, giảm thiểu những cơn ngứa ngáy và có được giấc ngủ ngon trọn vẹn.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)

• Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.

• Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699