Viêm ruột ở trẻ em: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử lý đúng

1. Viêm ruột ở trẻ là gì

Viêm ruột ở trẻ em là tình trạng viêm nhiễm xảy ra ở niêm mạc ruột, bao gồm ruột non và ruột già, dẫn đến rối loạn chức năng tiêu hóa. Bệnh có thể ảnh hưởng đến trẻ ở mọi lứa tuổi, nhưng thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi do hệ tiêu hóa và miễn dịch của trẻ còn non yếu. Viêm ruột có thể là cấp tính (kéo dài vài ngày đến một tuần) hoặc mạn tính (kéo dài hơn, thường do các bệnh lý nền). Tình trạng này khiến trẻ khó chịu với các triệu chứng như tiêu chảy, đau bụng, và đôi khi sốt, gây ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển nếu không được xử lý kịp thời. Hiểu rõ về viêm ruột, nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử lý sẽ giúp phụ huynh chăm sóc trẻ hiệu quả, giảm nguy cơ biến chứng nguy hiểm.

Viêm ruột là tình trạng viêm nhiễm xảy ra ở niêm mạc ruột dẫn đến rối loạn chức năng tiêu hóa ở trẻ

2. Nguyên nhân và dấu hiệu viêm ruột ở trẻ

2.1. Nguyên nhân gây viêm ruột ở trẻ

Viêm ruột ở trẻ em thường bắt nguồn từ các tác nhân nhiễm trùng hoặc không nhiễm trùng. Dưới đây là những nguyên nhân chính:

Virus là nguyên nhân phổ biến nhất, đặc biệt là rotavirus, norovirus và adenovirus. Những virus này lây lan qua đường phân-miệng, thường do tiếp xúc với thực phẩm, nước nhiễm bẩn hoặc người bệnh. Rotavirus từng là nguyên nhân hàng đầu gây tiêu chảy nặng ở trẻ trước khi có vắc-xin phòng ngừa.

Các vi khuẩn như Escherichia coli (E. coli), Salmonella, Shigella hoặc Campylobacter có thể gây viêm ruột, thường do thực phẩm hoặc nước bị nhiễm khuẩn. Những trường hợp này có thể gây tiêu chảy ra máu hoặc chất nhầy. Các ký sinh trùng như Giardia lamblia hoặc Entamoeba histolytica cũng có thể gây viêm ruột, đặc biệt ở những khu vực có điều kiện vệ sinh kém.

Một số trẻ bị viêm ruột do dị ứng với thực phẩm như sữa bò, gluten (trong bệnh celiac) hoặc các chất gây kích ứng khác. Thực phẩm ôi thiu hoặc chứa độc tố từ vi khuẩn (như Staphylococcus aureus) có thể gây viêm ruột cấp tính. Các bệnh như viêm loét đại tràng hoặc bệnh Crohn có thể gây viêm ruột mạn tính, dù hiếm gặp ở trẻ nhỏ.
Trẻ có nguy cơ cao hơn nếu sống trong môi trường thiếu vệ sinh, tiếp xúc với người bệnh, hoặc có hệ miễn dịch yếu (như trẻ sinh non, suy dinh dưỡng). Ngoài ra, việc sử dụng kháng sinh không hợp lý có thể làm rối loạn hệ vi sinh đường ruột, tạo điều kiện cho viêm ruột phát triển.

2.2. Dấu hiệu của viêm ruột ở trẻ

Triệu chứng của viêm ruột ở trẻ có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng, nhưng thường bao gồm:

Tiêu chảy: Trẻ đi ngoài phân lỏng hoặc nước nhiều lần trong ngày, đôi khi có lẫn máu hoặc chất nhầy. Tiêu chảy kéo dài có thể dẫn đến mất nước.
Đau bụng: Trẻ thường quấy khóc, khó chịu do đau quặn bụng hoặc co thắt ruột.
Sốt: Sốt nhẹ đến cao có thể xuất hiện, đặc biệt trong trường hợp nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc virus.
Nôn mửa: Trẻ có thể nôn, đặc biệt trong giai đoạn đầu của viêm ruột cấp tính.
Chán ăn: Trẻ bỏ bú, ăn ít hoặc từ chối ăn do cảm giác khó chịu ở bụng.
Mệt mỏi, lờ đờ: Mất nước và thiếu hụt dinh dưỡng khiến trẻ mệt mỏi, ít hoạt động.

3. Cách xử lý đúng tình trạng viêm ruột ở trẻ

3.1. Chăm sóc tại nhà

Chăm sóc tại nhà là bước đầu tiên và quan trọng để hỗ trợ trẻ vượt qua viêm ruột, đặc biệt trong các trường hợp nhẹ. Trọng tâm là bù nước và duy trì dinh dưỡng. Phụ huynh nên cho trẻ uống dung dịch bù nước và điện giải (ORS) để bù lại lượng nước và muối bị mất do tiêu chảy hoặc nôn. ORS có thể mua tại hiệu thuốc hoặc tự pha theo hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Đối với trẻ sơ sinh, tiếp tục cho bú sữa mẹ vì sữa mẹ chứa các kháng thể giúp tăng cường miễn dịch và dễ tiêu hóa. Trẻ lớn hơn nên ăn các thực phẩm dễ tiêu như cháo loãng, khoai tây nghiền, hoặc chuối chín để duy trì năng lượng mà không gây kích ứng ruột.

Ngoài ra, cần giữ vệ sinh cho trẻ và môi trường xung quanh để ngăn ngừa lây nhiễm thêm. Rửa tay thường xuyên, vệ sinh dụng cụ ăn uống và khu vực trẻ sinh hoạt là rất quan trọng. Tránh cho trẻ ăn thực phẩm khó tiêu, nhiều dầu mỡ hoặc đường trong thời gian bị viêm ruột.

Cha mẹ cần giữ gìn vệ sinh cho trẻ và môi trường xung quanh để ngăn ngừa lây nhiễm

3.2. Sử dụng thuốc

Việc sử dụng thuốc cần có chỉ định của bác sĩ để đảm bảo an toàn. Trong trường hợp trẻ sốt cao (trên 38,5°C), có thể dùng paracetamol hoặc ibuprofen với liều lượng phù hợp theo cân nặng và tuổi của trẻ. Đối với viêm ruột do vi khuẩn (như Salmonella hoặc Shigella), bác sĩ có thể kê kháng sinh, nhưng điều này không áp dụng cho trường hợp do virus. Thuốc chống tiêu chảy như loperamide thường không được khuyến cáo cho trẻ vì có thể gây tác dụng phụ nguy hiểm. Men vi sinh (probiotics) đôi khi được sử dụng để hỗ trợ phục hồi hệ vi sinh đường ruột, nhưng cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

Phụ huynh tuyệt đối không tự ý cho trẻ dùng thuốc mà không có hướng dẫn y tế, vì điều này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng hoặc che giấu các triệu chứng nghiêm trọng.

Một số trường hợp viêm ruột ở trẻ cần được can thiệp y tế ngay lập tức. Phụ huynh nên đưa trẻ đến bệnh viện nếu trẻ có các dấu hiệu sau: tiêu chảy nặng kéo dài hơn 24 giờ, phân có máu hoặc chất nhầy, nôn mửa liên tục không thể uống nước, hoặc các dấu hiệu mất nước như tiểu ít, mắt trũng, hoặc lờ đờ. Trẻ bị sốt cao không hạ sau khi dùng thuốc hạ sốt hoặc có dấu hiệu đau bụng dữ dội cũng cần được thăm khám ngay. Trong trường hợp nặng, trẻ có thể cần nhập viện để truyền dịch tĩnh mạch hoặc điều trị chuyên sâu nhằm ngăn ngừa biến chứng như sốc do mất nước hoặc nhiễm trùng huyết.

Viêm ruột ở trẻ em là một bệnh lý phổ biến nhưng có thể được kiểm soát hiệu quả nếu được phát hiện sớm và xử lý đúng cách. Hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết các dấu hiệu và áp dụng các biện pháp chăm sóc phù hợp sẽ giúp trẻ nhanh chóng hồi phục. Phụ huynh cần đặc biệt chú ý đến các dấu hiệu nguy hiểm và đưa trẻ đến bác sĩ kịp thời khi cần thiết. Với sự chăm sóc chu đáo và các biện pháp phòng ngừa, nguy cơ viêm ruột ở trẻ có thể được giảm thiểu, giúp trẻ phát triển khỏe mạnh.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội.
Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699