Viêm tai giữa ứ dịch: Kẻ thù thầm lặng gây suy giảm thính lực mà không gây đau sốt

1. Viêm tai giữa ứ dịch là gì và tại sao gọi là "kẻ thù thầm lặng"?

Để hiểu bản chất của bệnh, chúng ta cần hình dung cấu tạo của tai giữa như một căn phòng kín, được ngăn cách với thế giới bên ngoài bằng màng nhĩ. Bình thường, căn phòng này chứa đầy không khí giúp màng nhĩ rung động dễ dàng để truyền âm thanh. Không khí được lưu thông vào ra nhờ một đường ống nhỏ nối thông với mũi họng gọi là vòi nhĩ. Viêm tai giữa ứ dịch (Otitis Media with Effusion - OME) xảy ra khi vòi nhĩ bị tắc nghẽn hoặc hoạt động kém hiệu quả. Áp lực âm trong hòm nhĩ hút dịch từ các mạch máu niêm mạc tiết ra, hoặc do dịch viêm từ đợt viêm tai cấp trước đó không thoát đi được và bị kẹt lại.

Viêm tai giữa ứ dịch nếu không được điều trị kịp thời có thể gây ra biến chứng nghiêm trọng

Sự nguy hiểm và tính chất "thầm lặng" của bệnh nằm ở chỗ dịch tích tụ phía sau màng nhĩ này thường là vô khuẩn (không có vi khuẩn). Do đó, cơ thể trẻ không hề có phản ứng viêm cấp tính như sưng, nóng, đỏ, đau hay sốt. Trẻ vẫn ăn ngủ bình thường, chơi ngoan và không hề kêu ca khó chịu. Chính sự bình yên giả tạo này khiến cha mẹ hoàn toàn mất cảnh giác. Trong khi đó, lượng dịch lỏng tích tụ ngày càng nhiều, đôi khi cô đặc lại quánh như keo dán (viêm tai keo), làm cho màng nhĩ không thể rung động, ngăn cản sóng âm truyền vào tai trong. Trẻ giống như đang bị bịt tai lại hoặc ngụp lặn dưới nước, nghe mọi âm thanh đều bị bóp nghẹt, méo mó và nhỏ đi rất nhiều.

2. Những dấu hiệu tinh tế cha mẹ cần đặc biệt lưu tâm

Vì không có triệu chứng rầm rộ, việc phát hiện viêm tai giữa ứ dịch đòi hỏi sự quan sát tinh tế và nhạy bén của phụ huynh trước những thay đổi hành vi nhỏ nhất của trẻ. Dấu hiệu điển hình nhất chính là tình trạng nghe kém, hay còn gọi là nghễnh ngãng. Tuy nhiên, trẻ nhỏ thường không biết cách diễn đạt rằng "con nghe không rõ". Thay vào đó, trẻ sẽ biểu hiện bằng việc lơ đễnh, thiếu tập trung. Cha mẹ gọi nhưng con không quay đầu lại ngay, phải gọi to hoặc gọi nhiều lần con mới phản ứng. Trẻ thường xuyên hỏi lại "hả?", "cái gì?", hoặc có xu hướng nghiêng một bên tai về phía nguồn phát âm thanh để cố gắng nghe rõ hơn.

Một dấu hiệu dễ nhận biết khác liên quan đến thói quen sinh hoạt. Cha mẹ có thể thấy con yêu cầu mở tivi, điện thoại hoặc máy tính bảng với âm lượng lớn bất thường, mức âm lượng mà người lớn cảm thấy ồn ào khó chịu. Đối với trẻ đang trong độ tuổi tập nói, viêm tai giữa ứ dịch có thể gây chậm nói, nói ngọng hoặc phát âm không rõ ràng do trẻ không nghe chuẩn được âm thanh đầu vào để bắt chước. Một số trẻ lớn hơn có thể mô tả cảm giác lùng bùng trong tai, đầy tai như có nước hoặc cảm thấy tai bị nút kín (giống cảm giác khi đi máy bay). Ngoài ra, trẻ có thể hay đưa tay lên dụi tai, ngoáy tai hoặc lắc đầu do cảm giác vướng víu khó chịu bên trong, dù không đau.

3. Nguyên nhân gây bệnh: Tại sao trẻ em dễ mắc hơn người lớn?

Cấu trúc giải phẫu là nguyên nhân hàng đầu khiến trẻ em trở thành đối tượng tấn công chính của căn bệnh này. Vòi nhĩ của trẻ em ngắn hơn, hẹp hơn và nằm ngang hơn so với người lớn, khiến khả năng dẫn lưu dịch kém hơn và dễ bị tắc nghẽn. Bên cạnh đó, hệ thống miễn dịch vùng tai mũi họng của trẻ hoạt động rất mạnh mẽ, đặc biệt là khối VA (Végétations Adénoïdes) nằm ngay ở vòm mũi họng, sát cửa lỗ vòi nhĩ. Khi trẻ bị viêm đường hô hấp trên, khối VA này thường xuyên bị viêm và quá phát (sưng to). Khối VA sưng to không chỉ chứa ổ vi khuẩn mà còn chèn ép cơ học, bịt kín đường thông khí của vòi nhĩ, biến tai giữa thành một cái bẫy chứa dịch.

Ngoài ra, viêm mũi xoang và viêm mũi dị ứng cũng là những tác nhân kích thích niêm mạc đường hô hấp tăng tiết dịch, gây phù nề vòi nhĩ dẫn đến ứ dịch tai giữa. Các yếu tố môi trường như khói thuốc lá, ô nhiễm không khí hoặc việc cho trẻ bú bình ở tư thế nằm ngửa (khiến sữa chảy tràn vào vòi nhĩ) cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Đáng chú ý, viêm tai giữa ứ dịch cũng thường là hậu quả kéo dài của một đợt viêm tai giữa cấp tính không được điều trị triệt để, khi vi khuẩn đã hết nhưng dịch rỉ viêm vẫn chưa tiêu đi.

4. Hướng điều trị và giải pháp can thiệp y khoa

Tin vui là viêm tai giữa ứ dịch không phải lúc nào cũng cần phẫu thuật hay dùng thuốc ngay lập tức. Trong nhiều trường hợp, bệnh có thể tự thoái lui sau vài tuần hoặc vài tháng nếu vòi nhĩ hoạt động trở lại. Do đó, nếu bệnh mới chớm và mức độ nghe kém chưa nghiêm trọng, bác sĩ thường chọn giải pháp "chờ đợi và theo dõi" trong khoảng 3 tháng. Trong thời gian này, việc điều trị tập trung vào giải quyết các nguyên nhân gốc rễ ở vùng mũi họng như vệ sinh mũi, điều trị viêm mũi dị ứng, kháng viêm để giúp vòi nhĩ thông thoáng.

Cha mẹ cần tập trung điều trị dứt điểm cho con

Tuy nhiên, nếu sau 3 tháng điều trị nội khoa tích cực mà dịch trong tai vẫn không tiêu đi, hoặc thính lực của trẻ giảm sút trên 20-30dB, ảnh hưởng đến ngôn ngữ và học tập, hoặc màng nhĩ có dấu hiệu bị co kéo, dính vào xương con, bác sĩ sẽ chỉ định can thiệp ngoại khoa. Thủ thuật phổ biến nhất là trích rạch màng nhĩ và đặt ống thông khí (Grommet). Ống thông khí là một ống nhỏ xíu làm bằng nhựa hoặc kim loại, được đặt xuyên qua màng nhĩ. Nó đóng vai trò như một "vòi nhĩ nhân tạo", giúp không khí đi vào hòm nhĩ để cân bằng áp suất và dẫn lưu dịch ra ngoài. Ống này thường sẽ tự rơi ra ngoài sau 6-12 tháng khi màng nhĩ tự liền lại. Song song với đặt ống, bác sĩ thường kết hợp nạo VA để loại bỏ ổ viêm tắc nghẽn, ngăn ngừa bệnh tái phát.

Viêm tai giữa ứ dịch tuy không gây ra những cơn đau xé lòng hay sốt cao co giật, nhưng hậu quả mà nó để lại cho thính giác và sự phát triển trí tuệ của trẻ là vô cùng nặng nề nếu bị bỏ quên. Đừng chờ đợi đến khi con kêu đau mới đưa đi khám. Cha mẹ hãy tạo thói quen kiểm tra tai mũi họng định kỳ cho trẻ, đặc biệt là sau các đợt viêm hô hấp kéo dài. Hãy chú ý đến những thay đổi nhỏ trong hành vi nghe - nói của con. Sự nhạy bén của cha mẹ và sự can thiệp kịp thời của bác sĩ chính là chìa khóa để giữ cho thế giới âm thanh của con luôn trong trẻo và trọn vẹn.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.
Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699